Sabtu, 16 Mei 2015

PUPULAN SARWA BABAD DESIRA KAKYANG DALANG




Wiswakarma Sthana.JPG



  MURDHA  SAMBRAMA      
Om Awignamastu, om swastiastu
Inggih aratu ida dane sane  banget wangiang titian para pengwacen  miwah pemucuk ring Pangelingsir titian Maha Semaya  warga  Pande ,ring dija pada malungguh,Titang wantah  matur pakeling, sangkaning baktin titian ring batara leluhur,pamucuk ring Hyang saraswati mawisnan sida raris titian ngelimakang bhisaman Batara leluhur Semeton pande sangkaning Panganugrahan Ida,Dumogi sangkaning cakepan alit puniki raris Para sameton pande  uning,ring lelintih batara  lelangit  dwene.Tur pengaptin tiiang dumugi wenten pikenohnyane.Rumasa dados manusa  tuna sami, yan parade wenten iwang, ampurayang dawning kadi asapunika mungguh ring piagem batara prasasti, aksamayang pisan. Saking titian Kakyang Dalang sadhar jerosatria Semarapura wetaning pasar Paksebali. Dawan Klungkung.

                                                           





 PRASASTI MUAH BHISAMA
PANDE BANG  BERATAN
KAPUPULANG OLIH : KAKYANG DALANG SADHAR
1.b. OM awighnamastu namah swaha. Tucapa ring singasari tumapel, wenten brahmana sakti, turunan batara brahma, saodara sanak lima, kang jyesta, apanlah mpu gnijaya, sang ari asanja mpu witadharma, mpu kapakisan, mpu sidimantra, mpu kul putih, sira mpu witadharma maputra sawiji, apanlah mpu wiradharma, mpu wiradharma maputra kalih, apanlah mpu lampita mwang mpu ajnyana, sira mpu ajnyana maputra kalih, anama mpu lampita mwang mpu pananda, sira mpu pananda maputra sawiji apanlah mpu
2.a. wijaksara, sira mpu wijaksara maputra kalih, anama mpu ketek mwang mpu lumbang. Sira mpu lumbang amande wesi, raris aran anama mpu gandring, tucapa batara brahma sdheng ira mayogadi pucak gunung silasayana, mahyun angwibhubhang turunan sakti amande galuh. Tadanantara mtu gni saking pupu tengen, ri wekasan kang agni ika tiba ring tala ganoja, matmaham tirta mreta, raris tirta ika pinuja de batara brahma, ri wekasan mijil tang rare manusa saking tirta ika, apkik
2.b. rupaning rare endah sanghyang sanat kumara, ri wekasan aluhur kang rare, anama mpu brahma raja, tur winastu amangguh kasiddhyajnyana sakti, dwilabha, dwilabha, nga, karya kalih prakara, lwirnia apande gandring, apande galuh, ne kawastanin angandring, pakarya ngwangun lelandep, kadyangganing kris, tumbak, sane kawastanin angaluh, pakaryane ngwangun sasampiran mwang salwiring pahyasan, bhusana kawikwan, pangangge kapandhitan mwang bhusananing karatuan
3.a. tucapa mpu brahma raja prasiddha polih jnyana sakti , tan ilang kadi kasidyanira batara brahma, kalokeng jagat jawa madura, mpu brahma raja sakti, sddhi wakya, siddhi mantra, tucapa sira patih madura, sang pinaka patih de sri hayam wuruk, sang aneng majapahit, sira kryana patih madu ayat ngwangun yajnya mwang bhuta yajna, durung siddha kawangun, malarapan antuk durung polih pandhita sakti, ne samapta kadi mpu loh gawe, ri wekasan rakyan madu
3.b. arengo pangucaping jana loka, yan ring gunung hyang wenten pandhita sakti kadi loh gawe, irika rakyan madu raris lungha nuju gunung hyang, marek sira mpu brahma raja, anuhur amutusaken yajnya nira, dhatenging madura, gargita cittane kryan madu molih wiku sakti, tan kawarneng awan dhateng rakyan madu aneng wismanireng madhura, nher aremba pali palining pitra yajnya, tinut
4.a. satudhira mpu brahma raja, tlas ratu jawane pininang nira, makadi sri aji bali, sira dalem ktut smara kepakisan, sagrehan dateng ka madura, gawok kang wong jawa mulat ring pkike sri aji bali sri smara kepakisan, panyumbunging mulat, glising carita tan ucapen karamyaning karya, apan sotaning bhawa wibhawa, tlasing karya pitra yajnya irika mpu brahma raja mangajnye patih madu, anngeri yajnya siddha tan siddhaning karya, yan ruwat tan ruwatan sang timbasin yajnya, mangka ling sang mpu, sumahur patih
4.b. madhu saha sembah, ling nira, singgih sri maha mpu, syapa ta wenang tinayaning ulun, ling mpu brahma raja, ikang panca maha bhuta takwanan anaku, wus mangkana tinanyan kang panca bhuti de kryan madhu, wataraning pitra yajnya, yan ruwat tan ruwat kawitanira, ling sang tinakwanan prasama masahur, ling nira wus ruwat sang kawitanira, padha anmu swarga, dening mantran sidhi mpu brahma raja,makadi patih madhu tan paingan sukanira ring kawitane padha anmu swarga, nher patih madhu nembah ring suku mpu brahma raja
5.a. angaturaken dhana punya wang daksina ring jong maha mpu, tlasing samaya karya, sang ratu tamui prasama mulih sowang-sowang, sawusing karyane patih madhu, irika mpu brahma raja apanlah sira bhagawan pandhya mpu bhumi sakti, yantuk mantran sakti, pira kunang lawas bhagawan pandhya mpu bhumi sakti ring madhura ring kuwune patih madhu, irika amwit bhagawan pandhya ring rakyan madhu, tan tinnget sang tinilar, nher sira lumampah, amnengi awana manggih sira asrama ring ksetra tpining awan, nengge
5.b. asrama budha bherawa, bhagawan aksobhya ngaranira, sedheng enak amuja gawong sira mpu bhumi sakti lumihat ring bhusanaira sang amuja, katon kaiwambha dening walung kapalaning wwang, masalimpet basang wayah, asekar atinin wwang, mabaju kulit macan, sapunika bhusananing budha bherawa, rikala mamuja hyang bajrajnyana, risampun puput sira andheha sudhi, katon denira mpu bhumi sakti angadeg ri natar, ring sandhinging tahen kepah, tandwa sira anantwa sambrama mendak swabhawa
6.a. sarjawa, ling nira, uduh sang brahmana pandhita tamui, AUM sang pandhita siwa, sakeng ndi sangkan ta dhateng parangke, sang kadi bhagawan wrahaspati ring kamahatmyanira, aparan prayojana, warah duga-duga sanghulun, ling sapa tapa budha mangkana, sumahur sang mpu bhumi sakti, singgih sang pandita sang kadi bhagawan anggira sakala ring kabudhiman, wnang ta nyucyaken kang sinangguh letuh, ndan ampuni anakta, tan sangkeng amighmani yoganta kadi kita, hyun tam-tam tumon ring
6.b. kasaktinta, singgih takwan ta ri kami, sangkan kami sakeng silasayana, singgih anak hyang brahma kami, mpu bhumi sakti ngaran kami, maka etu mami hyun aguru ri sira parama budha bherawa, sumahur sang rsi budha, Ong anaku bhumi sakti, bhagya tang hulun, yan mangkana kapinta, tlas pada gocara wkasan sira anantwa sang rsi budha, AUM anak sang rsi bhumi sakti, anak hyang brahma kapwa anaku, sang widagdha ring guna kapandheyan, kaluning rat, piwruhan ta anaku, ndi cangkeming agni kang brateng I sarwa





7.a. karyanta, ndi pinaka ububan ta, kang maka pamurungan ndi kang pinaka palu palu mwang landesan ta, kang ana ring awak ta anaku, yatika pinton akna anaku kawisesanta, sumahur mpu bhumi sakti, singgih mpu danghyang ampuni ranakta angaturaken sakawruha inghulun, sahur sira mpu astapaka, lah pintonakna anaku, irika mpu bhumi sakti maneka citta umneng, tan asuwe mijil kang agni saking netra tengen, pareng lawan bayu bajra saking irung kalih, irika malih mpu bhumi sakti angredana,
7.b. sanghyang dhanendra, aminta mas pirak, tan asuwe dhateng sang dewa bhuta amawa mas pirak, saking sanghyang dhanendra katur ring sang mpu bhumi sakti, raris mas pirak ika kapradaksinayang ping tiga, raris kakaryanin, tan suwe puput denira marupa bhusana panganggon sang brahmana pandhita, raris akaturing sang mpu astapaka antuk mpu brhama raja, genep sapula palining bhusana pandhita siwa bhuda, irika gawok sanghyang astapaka, tinonton denira mpu astapaka ri kasidhyajnyana nira mpu brahma
8.a. raja, ana kapti nira danghyang astapaka amupu mantu, didine tan adoh siwa lawan budha, ana atmaja niri sedeng ayu apatra diah amrethatma, punika patemwakenira ring mpu brahma raja, pepek sapapalaning tingkahing pawarangan sang brahmana pandhita, ritlas ira mangkana amwit mpu brahma raja pareng lawan stri nira,lumaku maring madhura desa, wus prapteng madura mpu brahma raja muwah ngwangun pasraman ring gunung kayumanis, saika mapesengan bhujangga kayumanis, tucapan sri aji bali
8.b.sira dalem ktut smara kapakisan, sang prasiddha ngawit jumeneng ring gelgel, mahyun pwa sira bhiniseka, tan sewos ring mpu brahma raja hyunira maguru, apan sira wus wruh ring ajnyana nira sang mpu, duke ring madhura nguni, ya ta donira angutus anake arya langon, anama pasek bya, punika sane kautus nuhur sang maha mpu manggeh gra cudamani, serawuhe kyayi pasek abyan ring madhura, ngraris nuju asrama ring kayumanis, parek ring sang mpu bhumi sakti, ngandika mpu bhumi sakti ring pinaka utusan
9.a. duh kita wau dhateng, saking ndi sangkan ta, siapa naman ta, mwang apa tang prayojana, matur ki pasek bya saha sembah, singgih I pandeya, kami anak arya langon saking nusa bali, kinoora nuura imah talapakanira mpu maha pandhita dhateng nusa bali, olih sira sri maha raja, hyun aguru susrusa ring pada maha mpu, samangkana atur ki pasek abyan, sumahur sri bhujangga kayumanis, uduh cucu cai pasek, kalingane twara ada anak len cucu warga kami, apan cucu
9.b. santanan mpu ketek, sira mpu ketek sanak saudhara lawan mpu lulumbang, sang apatengran mpu gandring, sang tinwek dene ken angrok, nguni ring tumapel, ika mpu gandring kawitan mami, matangian tan adoh kami kalawan kita, anuhun ki pasek matur saha sembah mapinunas aguru, ling sang mpu yogia kita lumaku dharma kapandhitan, tuwi sri maha raja bali wit brahmana putra, turunan brahmana kapakisan, dadi ksatriya, tunggal kawitan nguni, sira mpu kapakisan sanak
10.a. saudara lawan mpu gni jaya, witadharma, kita pasek gedhe bendesa, ksatriya dalem keratin, brahmana guru karma, ika katiga tan wenang doh, tan ucape panuure ki pasek bya, sira mpu rbahma raja mangga sira lungha ka bali, tan ucapen dalem ring bali sampun prasidha bhiniseka, alawas tlasing carita, tucapa diah amrethatma stri sira nira mpu bhujangga kayumanis sampun madwe putra kalih lanang istri, ne lanang mapesengan sang brahmana rare sakti, sane istri mapesengan diah kencana
10.b. wait, tucapa sang brahmana rare sakti ring sampune duhur teleb ring karya kapandheyan, awanan mapesengan mpu gandring sakti, arine diah kencanawati aler teleb ring karya anggaluh, awanan pinaraban mpu galuh, raris wenten pangandikan mpu bhumi sakti ring anake kalih, udhuh anaku gandring sakti, galuh, aku maweh lawan kitabungkung sawiji sowing, maka atmaraksa kita amandhe, kita gandring iki pawehku bungkung mas mamata manik bang, ana guna yan anggen amamandhe
11.a. salwiring sanjata, salwiring tajep, guna pangandenia, kita anaku mpu galuh, iki pawehku bungkung mas mamata ratna campaka, dening kita tamtam ring laku tatwa kusumadewa, donia dewi asih ri kita, anmebah kang putra kalih anuhun ri sang guru, kaswen mpu gandring sakti mahyun ring kalpikane sang ari, ngraris kakarsayang, mpu galuh tan wenten pisa mangaturang, ika do mpu gandring ring mpu galuh, sahawaksarusia anundung, punika awanan mpu galuh lungha saking asrama kayumanis
11.b. ngaraga angungsi gunung rengga kusuma, sarawuhe mpu galuh ring giri rengga kusuma, dadi kacingak mpu galuh ayu olih bhatara mahadewa, ther sira asabdha, siapa kita stri ayu dhateng parangke, warah tanghulun satorasi, sumahur mpu galuh,singgih bhatara hyang mahadewa, brahmani tanghulun saking madhura desa, anak bhagawan pandhia mpu bhumi sakti, putu de hyang agni pwa ngulun, mojar hyang mahadewa, udhuh putu mami mpu galuh, wruh ulun kita anak bhagawan pandhia bhumi
12.a. sakti, brahmana maha suci, mangke kainta tumudhuhi kita putu, dak kita dhatenging bali gunung agung asamangku, kita angantinin laku kawitanta nguni brahmana kul putih, mangdadi palayanku amangku parayangan, mangkana ling bhatara mahadewa, mpu galuh matur angering, punika awanan mpu galuh rawuh ka bali ring basukih, amangku hyang mahadewa, sanunggil dina ayu mpu galuh amuja, mareresik ring parayangan, kadi laku kul putih nguni, punika awanan mpu galuh raris
12.b. kapesingin mpu kulputih mangku istri, waluinen ikang katha muwah, tucapa mpu gandring sakti kinon dening yayah ira ngulati mpu galuh, apan aswe tan katon ring desa madhura, tar wihang sira mpu gandring sakti, nher lungha angulati arinira, ri tanah jawwa tan ana juga wrethania karengo, wkasan ana hyunira angulati ka tanah bali, amurang murang jalan laku nira mpu gandring angliwat wabamabana, meh surup bhatara surya ararayan sira mpu gandring ring soring taru rangdhu, abhipraya anginepa


13.a. manggih ta sira gwa, tan asuwe metu tang raksasi saking gwa ika, abrangbrangan kadi danawa, angambu manusa, swarania nglr kadia glap, annuli kakantenang mup gandring sakti abagus warna nira, irika ewambekang raksasi, aparwa mbeknia ana budhinia amangan, ana budhinia maka swami, irika glis mpu gandring sakti anguncarang mantra sakti, wisnu panjara murthi maka pamunah budhi karaksasian, atha rikala mangkana angucap sira mpu gandring, eh raksasi, aku iki brahmana saking madura
13.b. anak bhagawan pandhia mpu bhumi sakti, mpu gandring nama siaku, wawu saika ling sang mpu, irika sang raksasi mari hyunira amangan, wetning kna kamaraga tan kena inretan raganira, tumon sang maha mpu sdeng yowana, dadi asiluman swabhawa nira arupa wang listu ayu paripurna, tka mamarek, ri kahan mpu gandring saha swara manis, singgih pakulun mpu maha sakti, riwruhan ta i kami mula widiadhari nguni, kna sapa matmahan raksasi, kinon nghulun ingke angantia sasapa
14.a. lalarapan inghulun malih umalui mulih ka suralaya, apara angenta sasapa ri kita, swanta angwalinganta, tan lian sri maha mpu larapan inganta sapan inghulun , mangkana ling sang manapa, wekasan yan ana brahmana sakti anama mpu gandring, ika maka swaminta, wkasan ana anakta laki brahmanadwala, ya maka entas sapa, yatika makawak sapa tumiba ring patik maha mpu, singgih yan ana sih maha mpu ring pinaka nghulun, yan yogia mpu kaswami pinaka nghulun, didine manaka hulun
14.b. brahmana, mangentas sasapa jajnan inghulun, muliha maring swarga, mangkana ling nikang raksasi saha tangis, nherumimpunicaranapangsu maha mpu, irika mpu gandring sakti kapiutangan welas hyun angrego ujare si raksasi, nher sira mojar amanis, duh nini raksasi, away sira sangsaya yan hyun sira aswami ri kami, tingalaken kang karaksasianta, budhi manusa mangke sipatanta, yan kita hyun mangkana, kami suka yang maka stri kita, kami mangke aweh aranta, diah giri sewaka, mangke
15.a. aranta, matangian mangkana apan kami tan dadi lalis anulak ring sang minta sarana, maliha pangawayaning hyang, apanantas sapanta, wawu mangkana ling sang mpu antianta magirang budhinia diah giri sewaka, anuhun satuduh mpu gandring, marupa stri jati manusa turanwam listuayu pari purna, sakala widiadhari, angandani raga sang mpu, tan ucapen sang kalih sampun pasti sagocara, irika diah giri sewaka angglarekan kasidhiajnyanan, saksana ana graham sinang saupacara, irika tinuntun sang mpu
15.b. masuk ring dalem graham, pareng lan diah giri sewaka, tan kawarna ing jroning jinem silih asih anamtami lulut, sampun prasida diah giri sewaka atmu tangan lawan mpu gandring , sawidhi wedana saha puja, kadi pamarginira diah idhimbi atmu lawan sang bhimasena, riwkas mpu gandring lawan diah giri sewaka, nggarbhi ni diah giri sewaka, irika ngandika mpu gandring, nini diah giri sewaka, ingke nini karyeng umah, ulun praya lungha maring bali, kinon angulati aringku mpu galuh de-
16.a. ni ramangku mpu bhumi sakti, wekasan walingku saking bali muwah, ulun marangke, raksa den abecik isining wteng ta nini, anembah kang stri giri sewaka, irika sang mpu gandring sakti mamargi anuju bali busakih , saprapta nireng kana katmu arinia sdheng mayoga, dadia kanggek hyunira mpu gandring sakti, wkasan uwusnia mayoga katon sang raka prapta, tumurun mpu galuh mapag sang raka, ling nira mpu galuh, singgih kaka wawu prapta, wahu asapunika ature raris mpu galuh ngawangi, saha wakia ”OM
16.b. NAMA SIWA YA NAMO BUDHA YA, mojar mpu gandring sakti, duh yayi mpu galuh kakanta mangke ri sthana yayi, denta muja mantra siwa lawan budha, ya widhi jiwaku ika, kakanta ingutus de sri guru bhagawanta ngulati kita iriki, mangke wus katon kita anglakwaken dharma sang kul putih, yantuk kita anguncaraken wedha ri nengo nami, marep ring sanghyang suksma siwa lawan budha, yatika yogia, pira lawas nira mpu gandring sakti ring asrama ring bali basukih, tucapa ri wkasan mantuk sira mpu
17.a. gandring sakti, kari sira mpu galuh ring bali basukih, tucapan pamargine mpu gandring sakti, rawuh amarani stri nira diah giri sewaka, sampun aputra lanang apkik, sadateng nira mpu gandring sakti agelis sira ngambil anake alit, umatur diah giri sewaka, singgih mpu agia dhateng, iki anakta lanang apkik, lah pareng alungguha, tan kawarna pagunita nira, apti sira mantuka pareng lan putra nira, ling nira, duh nini diah giri sewaka, apti kakanta mantuking yawi madhura mangke, iki anak
17.b. ta anama brahmana dwala, mangke kami aminta anakta, aywa kita sungkawa, karya sira iriki, kami amwit ring sira mangke, suka diah giri sewaka, tininggal dening rabi mwang putra, tur amastoni anaknia, ling nira, duh anakku brahmana dwala, wastu swasta anaku muliheng yawi madhura, ibun ta amwit sira muliheng swarga, apan sampun antasa sapa mami, malui twah widiadhari kadi nguni, kuneng sira mpu gandring sakti pareng lawan wkanira mamargi mantukeng madhura, tan kathanakna ring
18.a. awan dhateng mpu gandring sakti ring sthana nira, amarek ring mpu bhumi sakti, mojar mpu bhumi sakti, uduh anakku gandring dhateng, angapa lakunta angamet sanak ta mpu galuh, atur mpu gandring, singgih andika bapa, kapanggih anak ta ana ring bali basukih, tuduh hyang mahadewa mangdadi palayan kilisuci, tur sampun bhiniseka kul putih, mojar mpu bhumi sakti, uduh anakku gandring sakti, yayah ta ahyun lungha maring bhumi bali, maninjo asrameng arin ta, mangkana ling mpu bhumi sakti, ri
18.b. saksana mahawan hyunira tan katon, kunang mpu gandring sakti lungha ka gunung indrakila mangun tapa, tucapa anak nira brahmana dwala sampun aluhur, sdang angamong dharma kapandeyan, pareng lawan ajinira mpu gandring sakti asrameng indrakila, sakaton denira sang bapa sdengenak mayoga, akiris tang sarira dening yoga nira, tan pamangan ara, kage turun skar saking akasa sagandharum, kagiat tang brahmana dwala, nher alungguh amusti tangan, tan aswe jag dhateng mpu siwaguna sakeng
19.a. suksma, tka angadeg ring areping brahmana dwala sahojar sarjawa, uduh putungku kita brahmana dwala, rengwaken sabdhaning kakinta iki, aku iki kakanta mpu siwaguna ngaranku, ari sodhara dene kakin ta sira bhagawan pandhia mpu bhumi sakti, kami ku mawruh ikita, dening kakinta sampun muliheng acintya, mangke hyunira turun ing tanah bali ring basukih, didine ana panataran pande, kita aywa lupa bhanti ring kawitan ta ring basukih, muwah ujarku ring kita dwala, ri denta seneng manglakwa
19.b. kna papandhen, amandhe patut kawhuhi dharmanta ring pustaka, inucap ring batur kamulan, dharmaning amande mas, pirak mwah amande wesi, singgih mapat tingkahnia, yan kumwatak santananku, ndak rengon pahenak, kapratama ikang panca bayu, yatika pinrashita dadi prabot, ndhiang panca bayu linganta, nihan prana, apana, samana, udhana, biana, apana nga bayu saking weteng mwang saking kakembungan, yatika pinaka jambangan, prana nga bayu saking paru paru mdal ka irung
20.a. yatika pinaka pamurungan, samana nga bayu saking ati arupa gni ring sarira, udhana nga bayu saking siwadwara, yatika pinaka uyah, biana nga bayu saking sarwa sandhi, pupulaken ring paha, yatika landesan, ndikang maka palu-palu, tampak tangan ta, jariji ta kang pinaka spit, len sangke rika yan kawasa tingaleken tang asta candhala ne ring sarira, aywa inginrya, ndhia asta candhala linganta, nian lwirya 1, amahat nga matwakatan, 2, amalanting nga
20.b. landang pajudian, 3, anjagal nga amati mati pasu madwal daging mentah, 4, amandhe lemah nga makarya payuk, 5, anyuledang nga nanggap upah nbuk padi, 6, anapis nga andha sesaning tedhaning wong len, 7, tan dadi amangan klakatu nga dadalu, 8, tan dadi amangan iwak pinggul nga dadleg, yatika kabrata sang anggaduh dharma kapandheyan, yan bwak angupakara sawa, aywa kita weh aminta tirtha ring sang brahmana pandhita, ngang anugraha kita ri wekas
21.a. mangda kita tan ka nraka, kalih yan yayah ta mpu gandring sakti mati, aywa kita weh upacara salwirania, dening wus tetep ring dharma kapandheyan, aywa kita weh tirtha sang brahmana pandhita, matangian tan dadi, ndak rengon ling ku, ana ring tatwa kamandhaka, nguni ana apuspata bhagawan dharmaswami amangguh duhka manastapa binandhapasa, ya takwanan ta cucu, ring catus pata sira binandha de sri madhura raja, ana suwarnangkara, nga twaning apandhe mas, molih bhusana mas
21.b. manik paweh sang mpu dharmaswami, bhusana nira raja putra mati sinarap ning mong, ikang mas manik katur i jong maha mpu, sinugi kang anggaluh ki suwarnangkara, ya ta ingaturaken ring sang prabu, sinangguh sang mpu amatyani sang raja putra, ika donira sang prabu krodha kon tang wadwa anikep sang brahmana, ana mitra sang brahmana tigang diri, sang mong, sang ula, sang wre, sang tiga ika angrengo yan sang dharmaswami binandha de sri madhurapati dadi ya ngamet upaya sandhi, marga sang mpu lwar saking apusapus
22.a. sidha sadia denia masang upaya, sidha sang mpu lepas saking bandhana, irika sang mpu dharmaswami maneseel sarirania, ridenia asawitra wwang nicha candhala, etu nira amangguh duhka maha bhara, yeka don mpu dharmaswami amangun sasat, lwirnia, indah kamung hyang trayodasi, mandadi sanghyang catur lokha phala, bhatjara sang pinaka saksining jagat, mawit saking mangkin sang brhamana pandhita kadi nghulun, tan dadia asawitra masih ring wong mapakedhepan kadi macan, mwang pande suwarnangkara,
22.b. saturun turunia, yan ana brahmana pandhita ri wekas turunanku, asawitra ring pandhe mas, moga amangguh dhuka maha bhara, kalih saking mangkin trus saturun turunanku, tan dadi maweh tirtha ring sawatek turunan i pande suwarnangkara saturun turanania, yan ana brahmana pandhita sabha masuk ri ngumaha pande mas, apania candhala, samangkana wak sapata rsi dharmaswami, sdang kita tiru, apan pandhita maha sakti, samangkana pawarah mpu siwasaguna ring brahmana dwala, tlasing sabda
23.a. muksa sira mpu siwaguna tan katon apan wus iniring sabda nira de sang brahmana dwala, tucapa sang brahmana dwala ri sampune muksa sang mpu gandring sakti, malih matuk ka madhura, kaswen ring madhura mahyun sira apodgala madiksa widhi, awana nenten wenten patut ring kahayunira kanggehang pacang guru ring jagat madhura, dening asapunika raris sang brahmana dwala makarya archa paralingga mpu bhumi sakti saha strine diah amrethatma ring sampune puput archa pralingga ika, raris kakaryanang linggih padma
23.b. sana ring sajeroning patapan ring pamrajan, archa pralingga punika raris kasengguhang gurune, tan bhina kadi sang ekalawia amnabe ring aarcha pralingga danghyang drona, asapunika mangkin sang brahmana dwala manabhe archa pralingga mpu bhumi sakti, amlarapan nguni wenten ichan mpu bhumi sakti, nga, pustaka bang ring sang dwala, yeka mangke kasengguhang wisik anugraha, ne munggah pamidartha ring sastra pustaka bang, indik karahasian dharma kapandeyan idup mwang mati, saking punika raris magentos
24.a. pesengan, mangke mpu dwala, mpu wala, kaswen mpu wala sampun madrewe putra roro padha laki, ikang jyesta mangaran arya pande wulung, kang ari mangaran arya pande sadaka, tucapa ring bali, pangadeg sri baturenggong ring gelgel, ayat mangwangun karya ekadasarudra ring besakih, irika dalem ngandikayang para juru angulati karya undagi, maranggi, pande wesi, anghing pande mas durung wenten ring bali, wkasan ana wretha yan ring candikuning wenten pande
24.b. mas, kasub widagda amandhe, ling wenten wreta mula saking jagat madhura, roro sanak rauh ka bali, anama arya pande wulung mwang arya pande sadaka, ngawangun patapan ring gunung pabratan, punika kaundang antuk dalem rawuh ka gelgel, sadhateng nira ring gelgel sang pande anuli marek ring dalem anuun ligra saha sembah, angandika dalem, ih mpu pande kita kinonku mangke agawia upacara mas pirak, sapratekaning yajnya ngekadasurudra, atur mpu pande,
25.a. singgih kawula nuun sakawruhian ingulun, tan ucapa dalem maweh mas pirak ring mpu pande, mwang unggwania amande, gawok wong umalat ring kawidagdania mpu pande sadaka, pira kunang swenia mpu pande bratan ring gelgel, sawusing karya ekadasarudra sami sajuru-juru karya kaichen anugraha antuk dalem, kunang mpu suwarnangkara sampun namwit mantuk maring asramania ring pabratan, kaswen mpu suwarnangkara ring asamanira, sampun madruwe sanatana, mpu sadaka manak
25.b. roro padha laki, anama arya danu kang matuha, kang ari anama arya surajnya, kaswen sampun mapodgala, sira arya danu anama pande rsi, arya surajnya anama pande tusta, tucapa sira arya pande wulung sampun apodgala apanlah mpu wulung, anaknia apanlah pande tonjok, amandhe wesi akarya lalandhepan, mwah ariania apanlah pande wana widagdaanyanyanging, nher apanlah pande sangging, alawas-lawas wredhi tang watek
26.a. pande ring desa bratan, tucapa rencange ki pasek kayu selem ring batur lunga madagangan ngamarginin desa bratan, kahalangin wengi nginep ring desa bratan, tandang karampas padol dolania dening karama desa bratan, akon nabuh tengeran , tedhun pada krrama desa pabratab, pada garawala natiyang sanjata, mantuk kang wwang dagang majar i tuania i pasek kayu selem, yan karampas druwenia ring desa pabratan, ana wongnia pinejahan, kridha i pasek kayu selem
26.b. aptinia anglurug angrejek desa pabratan, akona nabuh tengeran, tedhuna pada krama desa batur, pada grawala natiyang sanjata, winarahan de ne i pasek kayu selem mangkata anglurug desa pabratan, nher pada agelis mangkana nglurug, tan dwa ring awan panganjuri lumampah ki pasek kayu selem, i pasek batu dinding, i pasek camapaga, i pasek clagi manis, makadhi kyayi balangan, kyayi bandhem, kyayi poh tegeh, kyayi pulasari, sregep saha sanjata nira, wus prapteng
27.a. pabratan, tandwa angrewek angrampas, asing wani pinatian, tandwa alah kang desa apan akdik kakwehan lawan, sesaning mati akweh malayu mwang mamungkul, aminta sraya sih ira ring i pasek kayu selem, tucapa kang aninggal rarud kasamburat sawarganing pande mas, pada ngungsi dura desa, kang anama mpu jagarosa angungsi ka tamansraya, mabakta pustaka bang, malih pande sarwada kesah ka desa kaphal mangwi, malih arya pande ramaja
27.b. ngungsi kawisunia, mwah mpu tarub angalih desa ring marga, arya pande danuwangsa ngungsi ka gadhungan, arya pande suwarna ngungsi ka singharaja angawula ring i gusti ngurah panji sakti, ki arya pande tonjok angungsi desa panasan klungkung, arya pande kartana ngungsi desa badung, ki pande ruktia ngungsi jagat bangli, mabakta kawitan archa kawitania kakalih, sawatek pande bratan tan yogia nyinambatang pranah ming tiga, ring sami
28.a. turunan pande bratan, mangda manyama saudhara, malih tan dados ngalaliyang kulawarga, minangkenang anak sewos, yen wenten mamurug, tan wenten ngangkeni nyama, ne mula tunggal turunan, sang asapunika jaga kasisipang antuk kawitania ri panataran bratan, malih wenten apanlah arya labdawara magnah ring desa bayan, dados undhagi, tucapa mpu tarub, aywa kita duhka mineh dewek lacurdaak, kita sahananta dinandha dening hyang, manurun karma phalan ta
28.b. kita turunan brahmana, kita tan angangge sila brahmana, suka ring laku duracara, ambegal, ambaud angris, amati mati wwang, dening pasek batur waluya anak saudharanta, makawitan tunggal ki pasek batur turunan mpu ketek , mpu ketek maari saudhara lawan mpu mpu brahmaraja, kang maurunaken kita, karmaning amati sanak tinmun ta mangke, riwkasan yan kita mangwangun karya ala mwang ayu, patutnyane aywa juga kita anganggen tirtha brahmana, aketo
29.a. ingetang patuhang ajak makejang, tekeng turun tinurun, apang de engsap teken kalakwan awak, dadi pandhita mpu kanugraha muputang sagawe-gaawene, yen kita tuhu bakti makawitan, sembah aku ring paibwanta nuju tumpek kuningan, dening cipta nirmala, aku puyut ta mpu brahma dwala, tan kocapan mpu tarub di pradesa marga wredi santane, kocapa arya pande ruktia ring jagat bangli tetep amande mas, tucapa sang andiri ring jagat bangli apanlah i gusti parawupan mwang
29.b. i gusti dawuh pamamoran, raris jagat bangline kagebug antuk i dewa tirthaarum sane mapesengan i dewa ngurah pamcutan ring tamanbali, kasarengin antuk arine kalih, sane mapesengan idewa pering ring nyalian, mwang i dewa gde pipindhi ring pasagasa pagesengan, rusak seda i gusti parawupan kuciwa ring paprangan, i gusti dawuh pamamoran bonglot saking bangli ngungsi desa camanggawon iniring dening arya pande ruktia, ana arine pande ruktia ring desa timbul ngaran
30.a. arya pande likub, tan olih basa ring timbul sinaru saru dening wwang ring timbul, wkasan i pande likub sah saking timbul, ngungsi blahbatuh, nyawita ring i gusti ngurah jelantik, kapatutan sawatek pande bratan sane patut ngamargiang yiga, ping tiga sane arahina, 1, semeng, 2, sore, 3, wengi, saha nguncarang mantra kayeki (mantra tidak diposting) ikang mantra ping 9, ika waluya agni wijil saking babaan sanga, ne
30.b. ngaran baban sanga, song mata 2, song cunguh 2, song kuping 2, cangkem mwang payupasta, silit, punika ne ngesong salwiraning ala ne ring sarira, sasampune gsong awane ayudang antuk toyane ring raga, saha mantra (mantra tidak diposting) uncarang ping 9, wusnia tlas muwah mantra (mantra tidak diposting) tlas yogane puniki laksanakna rikalaning amande, yan makarya sanjata mantrani prabot, mantra agni (mantra tidak diposting)
31.a. mantran sepit (tidak diposting), mantran gandu (tidak diposting), mantran penges (tidak diposting) mantran kikir (tidak diposting), mantran gurindha (tidak diposting), mantran pangidupan uyah (tidak diposting)
31.b. (lanjutan mantra tidak diposting), punika mantra anugraha saking majapahit, maka panglpas mulihing batur kamulan, (tidak diposting), puniki ucapan pustaka bang panugrahan bhatara brahma ring i pande bratan, sapa ugi yan sampun polih ngubhayang palaksanan paplajahan puniki, saha utsaha dina tur sampun mandhitain, punika
32.a. dados muputang salwiring karya ala mwang ayu, ring sawatek pande bratan, yadiapin sampun mandhitain ki pande bratan yan durung uning nglaksanayang ring pasuk wtuning ne dados paplajahan, punika durung dados muputang karya salwirnia ki pande bratan , iki panganggen mpu arya pande bratan, yan angupakara sawa kala ngaben, surat ring patra rwaning pisang ikik, ing ring muka
32.b. tang ring tunggir, bang ring bau tengen, sang ring bau kiwa, ang ring dada, surat panca datu, nang ring timah, mang ring wesi, sing ring temaga, wang ring salaka, yang ring mas, mas pinih luhur, timah pinih sor, surat plasa, a, sa, ba, ah, ang, watek mpu pande bratan dados angangge wadah tumpang 5, yadin tumpang 7, mapatulangan lembu, mabale salunglung, mapring, masanur, mapanbasan gung artha 16.000, malih toya pabre-
33.a. sihan apayuk madaging skar mwang wija kuning, (tidak diposting) raris toya ika puter ider kiwa, raris yogain, idep ikang sona kne mawak suci, kumpulang dadiang abesik, i anggapati, i mrajapati, i banaspati, i banaspatiraja,ki marajapati wehi ya tirtha, idep tirtha mijil saking siwadwara, swarania a, wusing matirtha akon ya ngatehang atma sng mati ka swargan, katemu ring genah kawitane, tingkah makarya tirtha pangentasnia, samangdane dadi
33.b. numitis dadi janma rahayu, bwatang sadia yang pripihan mas, lumbangnia saguli, panjangnia rwang guli, masurat dasa bayu, malih kalpika, 1, mirah sane becik 1, podhi 2, bungkung mas mamata mirah, bawong payuk ika matali benang putih 12 ileh, payuk ika ukupin antuk dupa (mantra tidak diposting) malih tungkayakang (mantra tidak diposting) 34.a. (mantra tidak diposting) pulang pripihan mas ika mwang kalpika, mirah podi (mantra tidak diposting), pulang bungkung(mantra tidak diposting), pulang ambengan mwang padang lepas (mantra tidak diposting) yan 33 katih, yan 66 katih yan lewih 108 katih (mantra tidak diposting)
34.b. (lanjutan mantra tidak diposting), mwah amuja caru (mantra tidak diposting), mwah amuja kawitrama (mantra tidak diposting)
35.a. (lanjutan mantra tidak diposting), linggihakna sang dewa pitara ring meru sanggar kidul, watek pande bratan dados maulu kidul, apan batara brahma tetep langgeng malingga ring daksina (mantra tidak diposting),
35.b. (lanjutan mantra tidak diposting), mantra karo sodhana (mantra tidak diposting), mantra manyapa pitra (lanjutan mantra tidak diposting),
36.a. (lanjutan mantra tidak diposting), mantra pratista ngaturin sang pitra malinggih (mantra tidak diposting),
36.b. (lanjutan mantra tidak diposting), mantraning amuja ring pitra (mantra tidak diposting),
37.a. (lanjutan mantra tidak diposting), mantraning amuja ring pitra (mantra tidak diposting),
37.b. (lanjutan mantra tidak diposting), mantra wetarpana (mantra tidak diposting),
38.a. (lanjutan mantra tidak diposting),
38.b. (lanjutan mantra tidak diposting), mantraning amuja ring pitra (mantra tidak diposting),
rar39.a. (lanjutan mantra tidak diposting), ngeka citta mwah tuntun sang sarwa bhuta sahananing dalem ati, pupulakena ring antaraning pilis, tunggalakena ring manusa saktine, manusa sakti nga, jiwatma, tlas mangkana tuntun sahananing
39.b. wadwa dewane ring siwadwarane, gawakna ring antaraning pilis tunggalakena ring jiwatma (mantra tidak diposting), ngupacara bajraghanta, tungtung bajra ping lima padha misi
40.a. skar (mantra tidak diposting),
40.b. (lanjutan mantra tidak diposting), ikang ghanta sirati tirtha antuk skar tunjung (mantra tidak diposting),
41.a. (lanjutan mantra tidak diposting), iki ngaran palukatan tirtha gamana, malih pabresihan (mantra tidak diposting),
41.b. (lanjutan mantra tidak diposting),
42.a. (lanjutan mantra tidak diposting),
42.b. (lanjutan mantra tidak diposting),
43.a. (lanjutan mantra tidak diposting),
is dagingin toya (mantra tidak diposting) tutupin antuk tangan






PANDE  TAMBLINGAN.
Kelompok atau komunitas Pande di Bali telah jelas eksistensinya sebelum jaman Bali Kuno, tetapi mereka tidak membentuk klan atau warga ataupun soroh seperti pada jaman Bali Madya, yang meliputi kurun waktu abad XIII s/d abad XIV. Jaman Bali Madya berakhir dengan jatuhnya kekuasaan kerajaan yang terpusat di gelgel sebagai akibat pembrontakan Patih Agung Maruti pada tahun 1685 M.
Kendatipun belum terhimpun dalam warga atau soroh, pekerjaan memande dikerjakan secara turun temurun oleh Pande saja. Mereka pada umumnya mendapatkan perlakuan istimewa dari para raja, misalnya dibebaskan dari beberapa jenis pajak, karena kemuliaan hasil karya mereka yang sangat diperlukan oleh raja dan seluruh masyarakat.
Profesi memande dan komunitas Pande telah muncul dalam: 1. Prasasti Trunyan A1, bertahun 813 S (Saka). Selanjutnya keberadaan komunitas Pande bertebaran jumlahnya pada berbagai prasasti yang dikeluarkan oleh raja-raja yang berlainan dalam kurun waktu yang membentang selama tiga abad pemerintahan raja-raja Bali Kuno, seperti yang termuat dalam beberapa prasati, antara lain dalam: Prasasti bebetin AI, tahun 818 S, Prasasti Trunyan B, tahun 833 S, Prasasti Pengotan AI, tahun 847 S, Prasasti Batuaya, tahun 855 S, Prasasti Sembiran AII, tahun 897 S, Prasasti Buahan A, tahun 916 S, Prasasti Batuan, tahun 944 S, Prasasti Bulian A, tahun 1103 S, Prasasti Kehen C, tahun 1126 S, Prasasti Tamblingan A, tahun 1306 S, Prasasti Tuluk Biyu, tahun 1306 S, Prasasti Tamblingan B, tahun 1320 S.
Dalam Prasasti yang di Pura Endek di tepi danau Tamblingan yang ditemukan pada tahun 2002 yang lalu, tersebut pula bukti-bukti eksistensi Pande di Bali, yang melengkapi bukti-bukti historis yang telah kemukakan diatas.
Sumber :
PANDE TAMBLINGAN
Katanya, Maha Semaya Warga Pande (MSWP) akan membangun Pura di situs Pande Tamblingan. Setelah dilakukan penggalian dan pembukaan lahan yang dimulai beberapa tahun lalu, maka pada tanggal 22 Oktober 2008 akan dilaksanakan upacara Nasarin (peletakan dasar bangunan secara niskala). Untuk itu diharapkan semua Warga Pande dapat hadir memberikan doa agar pembangunan pura dapat berlangsung lancar. Pura itu sendiri akan diberi nama PURA PENATARAN PANDE CATUR LUPUS.

Bagi warga Pande terutama yang berada di dekat lokasi agar dapat membantu pembuatan Pura ini, atau setidak tidaknya nongkrongin orang kerja.

Oh ya .. sekedar informasi, Situs Pande Tamblingan merupakan perkampungan Pande pada jaman Bali Mula. Merupakan pusat pembuatan senjata dan pertahanan Bali. Pada saat itu warga Pande sudah bisa membuat baju zirah anti gores, dan yang paling menakjubkan adalah membuat senjata yang membuat orang/musuh yang tergores langsung mati dan mayatnya menjadi busuk (maong) sehingga warga Pande disana dikenal dengan sebutan Pande Bangke Maong (Pande Mayat Busuk), walau beberapa orang menyebutnya Pande Bang Kemawon (Pande Merah Saja).

Oleh karena itu Bali tidak dapat dikalahkan oleh Singasari, walau sudah berkali-kali menyerang Bali. Namun akhirnya dengan informasi dari delik sandi maka pada suatu ketika perkampungan Pande Tamblingan diserang saat tengah malam. Saat semua penduduk tidur pulas. Perkampungan menjadi hancur, banyak warga yang melarikan diri, menyelamat keluarga, ada yang menyelamatkan prasasti, ada yang menyelamatkan pratima dan lebih banyak yang mati. Perkampungan hancur, Bali jatuh ke tangan Singasari.
Kelompok atau komunitas Pande di Bali telah jelas eksistensinya sebelum jaman Bali Kuno, tetapi mereka tidak membentuk klan atau warga ataupun soroh seperti pada jaman Bali Madya, yang meliputi kurun waktu abad XIII s/d abad XIV. Jaman Bali Madya berakhir dengan jatuhnya kekuasaan kerajaan yang terpusat di gelgel sebagai akibat pembrontakan Patih Agung Maruti pada tahun 1685 M.
Kendatipun belum terhimpun dalam warga atau soroh, pekerjaan memande dikerjakan secara turun temurun oleh Pande saja. Mereka pada umumnya mendapatkan perlakuan istimewa dari para raja, misalnya dibebaskan dari beberapa jenis pajak, karena kemuliaan hasil karya mereka yang sangat diperlukan oleh raja dan seluruh masyarakat.
Profesi memande dan komunitas Pande telah muncul dalam: 1. Prasasti Trunyan A1, bertahun 813 S (Saka). Selanjutnya keberadaan komunitas Pande bertebaran jumlahnya pada berbagai prasasti yang dikeluarkan oleh raja-raja yang berlainan dalam kurun waktu yang membentang selama tiga abad pemerintahan raja-raja Bali Kuno, seperti yang termuat dalam beberapa prasati, antara lain dalam: Prasasti bebetin AI, tahun 818 S, Prasasti Trunyan B, tahun 833 S, Prasasti Pengotan AI, tahun 847 S, Prasasti Batuaya, tahun 855 S, Prasasti Sembiran AII, tahun 897 S, Prasasti Buahan A, tahun 916 S, Prasasti Batuan, tahun 944 S, Prasasti Bulian A, tahun 1103 S, Prasasti Kehen C, tahun 1126 S, Prasasti Tamblingan A, tahun 1306 S, Prasasti Tuluk Biyu, tahun 1306 S, Prasasti Tamblingan B, tahun 1320 S.
Dalam Prasasti yang di Pura Endek di tepi danau Tamblingan yang ditemukan pada tahun 2002 yang lalu, tersebut pula bukti-bukti eksistensi Pande di Bali, yang melengkapi bukti-bukti historis yang telah kemukakan diatas.
7. mangkana wakya bhatara, muli antarlina pwa bhatara, umantuk ing kahyangan tolangkir. nahan prastwaniya nguni. katakana sira bang bali bangsul muwah, sasuksman ira bhatara, tan pira magirang tuwas wetning sampun uwus kinasungan anugraha, byakta salila pwa sira, nanging ana kari sangsaya ing manah, praptin ikang wong airlangga amuru, ya etun ing sira muwah anusup, abayagan madyan ing kanan, annuli irika pwa sira anatunaken padukuhan, purwan ing giri kehen, apan atisayang tistis asamun. yan pra kunang lawas oneng padukuhan, sayan akweh wong ungsen ungsen prapta, jenek pada agawe kuwu, celaki-bi, pada atisaya amabekin, ginawe janggala muwang sawah. makadi anangukaen desa pakraman, wekasan wus dadi ikang desa, ya etun ing ingaran ika tinewaken, mangke ngaran karangsuwung. mangkana caritaniya nguni. kunang apan uwus genep ika desa pakraman, tapwan waneh sira kapwa bang bali bangsul, maka kapalan ing ngara krama. wekasan angalap ta sira rabi, to sing pulina bali, maring karangsuwung, ye maka wredyan ing wangsa, prati santanan ira wekas. mangkana kalingan ika, rengakena kata sekarang. (mantra, tidak diposting). renga ta carita waneh, ana pwa ya wuwusan ing kuna, abhiseka dalem ngaling, saha panengah dalem kemoning, sira kaputra de bhatara brahma wijil ing payogan, umetu saking sariran bhatara catur muka, ya etun ing anama dalem kemoning, sira ta jumeneng ing bali aga, katekeng nusa kambangan. pira ta lawas dalem kemoning amukti, i wekasan tumuli sira anuwuhaken wija, kakung swiji, listuayu paripurna, abhiseka dalem sukahet. kunang lawan ira dalem sukahet amukti, wekasan naler pwa sira asusuta laki sawiji, paripurna ring rupa, sira ta apuspata dalem dhibyoma. sira dalem dibyoma malar anuwuhaken susuta, laki laki paripurna, apuspata sira daelm kilap, saha panengah dalem nusa. sira dalem kilap prasida nggemira titis dalem ngaling ing uni. nahan kacritaniya ring usana, ya kaweruhankena. sangmangkana.

8. wantukane tang tatwa, cinarita muwah, nguni sira bangkara, asuta pwa sira, kang apenelah sutan mantra, ya kang kapingarep, malinggam ing nagara airlangga. kunang sira suta mantri, masantana pwa sira bang bali bangsul, ri wekasan, masantana satrya surya. muwah satrya surya masantana pwa sira satrya pempat. sira satrya pempat masantana sang arya tatar, maibu ayu ngurah kembang kuning. kunang sang arya tatar, neher arabi, apuspata i dewa dandang gendis, i wekasan tumuli asantana sira ingaran patih bali, i wekasan angalap rabi asantana pwa sira gunung nangka. kunang sira wesya gunung nangka, tumuli angalap rabi, asomahe karnawen brit. pira ta kunang sih sira akuren, anwekan raga raras ing paturon, ri wekas santana pwa sira enem diri jalu-jalu paripurna. patunggalan ing ngaran, kang atwa ingaran pwa sira i pande bang, i pande gading kang jaruju, ingran i nyoman gebug basa, muwah sang ing wekas, ingaran i ketut pasangan, muwah sira sang ari apenelah pwa sira i pande cameng, muwah sira sang ing untat, ya ta ingaran i pande kapuji ring bali bangsul. sang mangkana samodayan ing sutane sira gunung nangka, awetu saking abibi brit, mangkana kalingan ika. ya ta prakanggene sing bangsul, ayapa ta i pande bang, i pande ireng, i pande gading, apan sira kang katiga, pradnyan sirang aji, angular dasa sila, weruh pwa sira lawan nya winaya. nahan kalingan ika maka nguni, apan sira sadaya, mula paterehan bang kabrahmanan, maka kumaliliran sang mpu sandang suwungan nguni mwang mpu buhung buhungan, titis ira de paduka bhatara brahma nguni, tekwan apan sira bang kabrahmanan kayogyana ta sira mahening hening, anyaluk kabrahmacaryan. mangkana kayogyan ika, sapratisantanan ira kabeh. rengan pwa iki, inguni ena ling ira bhatara brahma lawan sang bhujangga brahmana, ksatrya, wesya, kita sadaya, rengwakena udesan ing ngulun mangke, wetune sira apande abang, sang akewen de sang ratu mangke, amawang rat, mula tistis ing ulun, mangke kita sadaya aywa predo lawan santanan ngulun. kunang yen sira predo, kang sinalih tunggil, tan wun kita kena sodan ing ngulun, susud ing pamuktyan, katekeng sang para punggawa.kengetakena pawarah ingulun mangke, ingulun bhatara brahma, apan ingulun prasida nyantanayang kita kabeh, awatek ing brahmana bhujangga, ksatriya, wesya kalinganiya, upamaniya tunggal. Mpu Brahma Wisesa...

9. i pande gading, apan sampun kapratista munggwing gegaduhan, ya ring piagyem, mwah ana larangan ing inghulun, bwat linuputanken, lwirniya, yan hana santana ingulun sisip, orat pati, kayogyaniya wenang tundung salok. kunang yening sisip danda artha, ye wenang tundung salok, muwah yaniya sisip yogya tinundung, ya ta yogya kasinampurakena, mangkana kawenanganiya, aywa predo. kaweruhana iki muwah, kayogyane gegaduhan ya sira apande bang, sayogyane akahyangan gedong sinapa, kalinganiya, palinggihan paduka bhatara ring luhur, pajenenganiya, gedong sinapa. mwang parahyangan kamimitan rong tiga, mwang kamimitan rong tunggal, saha taksu, makadi sanggar padma, ya tam aka utamaniya, kang sinangguh pajenengan, nga. sinapa-sinapa aywa ngiwangin, mapalakena sodan ira sang hyang sinuhun. kaweruhakena mangke mwah, niyata nimitan ing sinangguh i pande bang, i pande ireng, ipande gading, ya ika pidartaniya, maka jatiniya saking paparaban. upamaniya kaya i pande bang ngaraniya, kang sinangguh prakangge dening dalem nusa. angamong tirta pawitra, makadi angamong saraja druwene, druwen ira dalem nusa. mangkana kapradataniya. kaweruhana muwah, nimitan ing kawitaniya sira pande bang, sah saking majapahit kapwa nguni, turun maring bali, angungsi kakinik ing bali kidul, tumurun pwa maring silayukti, jumujur angalor, awasana pwa sira maring swecapura, nga, gelgel. irika ta sira pande bang angawit anangunakena kahyangan dalem, puseh, bale agung, etun ing sira pwa kayogya maka jan banggul ring kahyangan tiga, makadi dalem, puseh, bale agung, ya etun ing aparab ki panyarikan. i pande ireng, kunang i pande gebug basa, i pande gading, yapwan angamong lungka-lungka, maka nguni angamong toya pawitra.

10. ya ta malih panugrahan dalem, i pande bang sira pamangku ring pamarajan, ya etun ing kapuji maring bangsul, maka pangulun ing desa ring bali bangsul. i pande bang, i pande ireng, i pande gading apan sira treh ing kabrahmanan, etun ing yogya mahening hening, manyaluk sasanan ing kabrahmanan twin kabrahmacaryan, wus saking panugrahan ira sang hyang brahmagni, atindih maring gagaduhan pyagem. nihan malih kaweruhakena jatiniya tunggal sowing-sowang, ki pande bang, i pande ireng, i pande gading, i pande gebug basa, tuhu sakeng paparaban muniya pande bang. kaweruhakena malih, uwus ta sinidhikara lawan wah, apan bibiniya saking wit brit nguni, ya maibian ing kabina bina pratekaniya, ulih bibi kapratekahin, katuturaniya, nga, nyawina. mangkana caritaniya, uwus kaprasapta ring pyagem jati, satindak tandukniya i pande bang, ki pande gebug basa, apan sira prasida prakanggen dalem mapuri ring klep, angamong salwiran ing raja drewe, yadyapin salwir ing katumbas mwang ngastiti ring kahyangan. apan dalem prasida ngawiwenang pati kalawan urip. yan ring puseh prasida dharman ing jagat. kunang yan ring bale agung angamong salwiran ing who-who, mangkana kajar ing aji, ya etun ing gemuh ikang nagara karma. kunang sang anyakra gumi, wenang ngastiti kaluhur. sang pamangku ngastiti ring kahyangan, ring pangulun ing desa. mangkana kayogyaniya, nimitan ing jagadhita tang buwana, apan tan waneh margan sang ratu lawan ikang loka. tan bina kaya lawan acala. luwir pendah sang ratu ukir mageng, ikang jana trenaniya, etun ing kadbhuta, apan sang ratu rumaga singa prabhu, angamit ikang wana ukir aman ikang bhuwana pinaka alas. mangkana padan ika, apan saheka praya maguru siwa, tangeh yan wuwusan, mangkana patemat ing sasana sang ratu ing yawa rajya, nga, majapahit. kunang yan ring bali bangsul, warahakena mangke, sang ratu mayadenawa, uwus mangkana ratu masula masuli, tumutur sang ratu bedahulu, pegat mangkana, sang ratu samprangan, dalem kepakisan. mangkana kacritaniya sang ratu ring kuna bali rajya, wakena talin ing pangrenga.

11. Ring usana sapenyeneng ira dalem mayadenawa ring bali rajya, dadi pegat aci-acin ing desa, ngatemwang ring luhur. Dadi apunpun awatek bhatara ring bali lawan sang para bhagawan, tan waneh pragonitan ira dening pegat ikang pangaci. Apan wimoha de sang ratu mayadenawa, pada kroda si bhatara ring bali, makadi bhatara ing tolangkir, lunga maring jambu dwipa. Tan katan margan bhatara. Wuwusan sira mpu kuturan, lunga amarah marah desa, asing desa kaparanin, adadawan akarya laluputan mwang gagaduhan, prasida amatu tampagin lwirniya, tan yogya anglali ngastiti ring kahyangan. Kunang yan lali angastiti kahyangan, makadi ka gunung agung, ya kena sodan ing dewa. Gelis ikang tatwa carita, tumuli kagebug sang ratu bali sri aji mayadenawa, de watek dewa-dewata, makadi bhatara indra. Enti ramyan ikang yuda, yaya sagara apagut, nempuh lambung ing acala, dening kawiran ira patih kala wong, angadwaken bala. Etun ing tan pengen kweh ikang pati, yaya gunung kurapa, asaharaswanita, tengeh yen wuwusan ikang laga. Apan sampun kapratista munggwing usana bali. Mangkin gelis ing kata carita moksa pwa sira raja mayadenawa, pejah I kala wong kena cinakra de bhatara indra nguni maring pangkung patas. Nimitaning ana tahulan I panguluning jurang patanu kena sinapa de bhatara nguni, mangkana caritaniya. Kunag ri wus ing perang, ye etun ing ana tinawaken mangke, gagaduhan mwang laluputan, awig-awig, jajeneng, jaksa, batu tumpang. Sawusan rundah tekeng Negara bali ring usana, pada sampun umungguh maring lepihan, raja purana mwang gagduhan kaliliran.uni tinewa mangke, sahanan ing agung alit, taton kawenang angladin, ngastiti mwang angaci-aci ring sad kahyangan, apan lewih upadrawan ing desa, ana kalingan ika. Kaweruhana malih kang sinengguh kapuji, babali ring kahyangan, asrama araman, rejang, tabuh swara, renteb swara, kalinganiya iku uttamaniya, ring sad kahyangan, papaundutan utawi papendetan agung alit.kunang kacarita ring ling ing pamancangah, sira ki pande ireng, I pande gading, ki pande gebug basa nyamput. Kacarita I pande abang masantana kalih diri, laki-laki paripurna, patungalan ing aran kang matuwa ingaran I pande sakti, kang ari apenelah I pande bagus.

12. Mangkana saprati Santana Ki pande bang. Katakana sira I pande ireng, sutan ira jalu sawiji, listuayu paripurna, ya apanelah I pande cameng, memper nama sang bapa, ya kinon de aji angamong taman. Nguni muwah ki pande panyarikan, asuta ta pwa ya 3 wiji, jalu jalu paripurna, tan katakana tekang wadu, atunggalan ing aran, kang panwa ingaran pwa ta ya I wayan pung, kang panengah ingaran I made truna, tan sapirapekik ing warnan ira, yaya betel ing surat, ya ta pwa ki made taruna kinon de aji angamong siwa, pangawin mamas mas. Kunang kang waruju inaran pwa I nyoman liyat, pantes pwa sira ingaran mangkana apan sira bagus, celang yaya kidang anongklang. Katakana mwah I pande gading, asuta pwa ya 2 wiji, kakung paripurna, kang panwa ingaran I wayan sahib, weruh ing naya winaya ta pwa sira, kang ari inaran I made sepit gunting, pangeran pwa sira, kuncrit ira panjang. Kunang sira I wayan sahib, imnugrahan ya de sang amawa gumi, angamong palinggihan sri aji. I made sepit gunting angamong tirtha pawitra, maka padyusan sang amawa gumi. Samangkana samodayane prati santanane kabeh. Sampun sira mawreda, tineher pwa sira brata, ahening-hening anyaluk brahmacari, ngaliyon angungsi rasan ing don, apan sira ki pande bang maka cudamaniyan ira kabeh. Mangkana kacritaniya. Kaweruhana muwah, I pande panyarikan, ki pande cameng, I pande gading, ya pwa tunggal bibi pwa sira, marapwan para Santana pada weruh lawan kawongan ira kawekas-wekasan. Nihan waneh, apan sampun pada adudwan-dudwan gagaman, kinugrahan de sang amawa bhumi, tumuli ananguaken panti, maka palinggihan ira bhatara kasuhun, kayogyaniya angangge pahica panugrahan bhatara nguni makadi kawitan. Siningsung de sasanak ira kabeh, dadiniya nora kabajrawisia de bhatara. Apan sampun putus ing wara nugraha sami, kapratista munggwing lepihan prasasti, nga, piyagem.
http://www.blogger.com/img/icon18_email.gif
13. Sinungsung dening prasantana sanak ira sadaya, katekeng pratisantana kawekas wekas, turun tumurun, aja angimpasin, wetning dahating utama, sanmatan bhatara kasuhun, kaya iki, mahurip gedong sinapa, waspadakena. Kaya iki delengana panyungsungane sira pande bang, maka pangastawan ira pande bang, ngastiti ring kahyangan, tan sah angastawa sang sang rumaga atisayeng lewih ing adnyana, makadi paduka bhatara kasuhun mwang pagniswaran, saking pahican ida bahatara kasuhun, ya ta kaliliraniya wenang panayuhakena don jati. Kunang pujawaliniya, ngatiban, kalaning purnamaning kapat. Ngastawa ring gedong sinapa, sareng sapratisantana samimangawit mangawit ri pahyangane mwang pagniswaran, mapareng pahican ira, sang aparab mpu lulumbang, duke nggawe tang piyagem, ya iki ne yogya tindih maring kawitan maka pangarep agniswara. Makadi gedong sinapa, embaniya delengakena aywa ngimpasin winwaspadakena. Tingkahing kahyangan aja angiwangin, den pada pratyaksakena rupaniya mwang wawangunaniya, ya delengan den pasti, maran sampun angawu awu...mantra tidak dipostig.

14. Mantra tidak diposting.

15. Mantra tidak diposting. ….niyan kaweruhakena prastawaniya, marman ing ana tinama pahican ira mpu lulumbang, tinawaken mangke maring jawa bali bangsul, nihan pwa takicarita. Nguni sira mpu lulumbang, duk sira kabanda saking pangutus ira sang prabu airlangga, apa dumehniyan, sawetning sira mpu lulumbang, wanged ing akarya lalandep, nguniweh sarwa praboting manusa,lewirniya blakas, timpas, madik, kandik makadi tambah, kikis, kang sinangguh prabot kabeh, awasana ta ya nimitan ing wadwan ira sri aji airlangga, aperang lawan sanak amisan, miwah kadangiya tunggal.

16. umewuh ta sira sri aji airlangga, yan angrasana ulah ring janapada wetune ana karungu de sang prabu, mimitaniya sira mpu lulumbang akarya lalandep, etun ing ikang bale aperang. mangkana kalingan ika, marwan ing pwa sira mpu lulumbang, akon binandakena, sinakit nakit pwa sira, tur giningsiraken ri salwan ing adri wetan, nga, galogor, katekeng saprabotniya palu, akarya lelandep sadaya saha timpas, blakas, prasama kinon anggerit, umawa maring galogor. mangkana ta caritaniya. ana sutaniya de mpu lulumbang sawiji, atisayang malewih , abhiseka pwa sira mpu bhujangga kasyumanis. duk ing mangkana, sira bhujangga kayumanis, tan ana ring pangrehan, kalah ira anangun tapa, ayamakena sukaryan ira, apande besi. yan sira ana ring umah, meh bubur nagara airlangga. tekwan muah mimitan ing sira mpu lulumbang, kena binanda pasa, saking wawadul ira, nga, sinangguh weruh, umaturakena lawan sang prabu, marman ing sang sri prabu anadi ta sira kroda, akon binanda pasa sira mpu lulumbang. kunang ature sang sengguh weruh lawan sang prabu, purun angapituwi, tahu sira mpu lulumbang, angwangunaken perang wadwa sang prabu apan sira tan pegat akarya sanjata, ya dumehniya sang prabu kroda. mangkana kalingan ujar nguni, dumeh sira mpu lulumbang binanda. yan pir lawas ira sang mpu lulumbnag binanda oneng galogor, apan panindan ing atitah, dadi katakana sira sang prabu lara gering tan wenang sinambat. telas sahanan ing para osadi, para sadaka sakadi danghyang purohiton ira ananbanana sira, tan ana anarasin, atisaya umewuh ira sang prabu tan sah sumenel ing purakreti, kaya awewah-wewah latan ing sarira, tangeh yan wuwusan. katakana sang tandamantri, makadi rakryan patih angabehi, parabekel, ahum maring pangastryan agung, pada aptya umaraka sang prabu, sawetning sanghulun umangehaken lara tibra. sapraptan ira kabeh anembah i jeng sangulun. ling ira sang prabu: “prapta kita kabeh matrin ingulun, lah alungguhu kita sadaya”. anembah sira rakyan patih : “sadaya paduka parameswara, wineh awelas during marma asih”. ling sri aji : “duh..tuhu kapo kadi ling ta kabeh, lah pada rasankena, ndi ana maka usadaniya”.

17. Umeneng ta pwa sang para tanda mantri kabeh, tan asuwe laju ta pwa sira kruna patih umatur : “singgih pakulun paduka parameswara, ksamakana atur patik aji, yaya kadi anasik ing jaladi yen kopama, wetning apti papunguwa”. Ling sang prabu: “aywa kinubdeng manah, warahan ngwang duga-duga, lugraha ingsun, aparan tinarka denta”. Atur kryan patih; “pakulun paduka prameswara, yan cinipta dening ulun, nimitan ing tan an arena sih lara paduka prameswara, Manawa wetning mpu lulumbang, binanda pasa, apan ila-ila anandana sang putus. Mangkana jar ing aji”. Kapinih tuhu dening sang para mantra sadaya, apan misinggih ature I senggu weruh. Ling sang prabu : “kaya ujar ta sadaya, po kita patih konen mangke, pun senggu weruh, lumakwa adan sinanmata lawan ksama, umarekang sang mpu lulumbang, aninggalakena bandan ira lawan aminta pinrayascita panglepas ikang sabda”. Anembah sira rakryan patih, aminta umuwit, neher lumampah, tan konengeng lampah nirang marga, saru praptaring pagrehan sang senggu weruh, sinapa dening ki senggu weruh: “dating pwa sira rakryan, yaya aprana-gati”. Ling ira rakryan patih: “singgih nimitan ing ingsun dumateng ing senggu mangke, manira kinon de sang prabu, didiniyan sira lumampah, aminta ksmakena lawan sira mpu lulumbang, mareng galogor, lawan sira senggu weruh, apan sira senggu weruh, nimitan ing binanda, wenang kita anguculi bindanda, makadiniya aminta prayascita, anglepasaken mala, daera kita weruh aminta-sanmata. Kunang yan tan warasa sang prabu, kita maka paselangniya, teka wenang linebokaken maring samudra, dosane awadul, lah mangkata ta mangke”. Pan mangkana mulingga pwa tingal ira sang senggu weruh, mitahan ring baya, tar wihang pwa sira kinon, naher sira lumampah, sesek ikang swacita .” paran ta den ingwang mangke”. Tan katakana lempah irang awan, angelis ri kahanan mpu lulumbang. Kunang sapraptan ira yaya kahisin-isin pwa sira, aneher umatur lawan sira mpu: “singgih mpu ku daweg kasmakena manira, aneda luputa, geng rena sinampura de sang maha mpu”. Kunang ling ira sang maha mpu: “sadera pwa kita, rasanta tatan ana wihang”.
18. cintya maha prabawang tekang adnyana, tan kahanang maletuh malilang kaya madya ing udadi. irika sira senggu weruh umatur muwah : “singgih sang maha mpu, pasang tabe manira, yan anguculankena mangke banda sang maha mpu”. nuli tinatas tekang pasa, malilang luwir sinapwan, cita sang maha mpu, tan kahenan maletuh, nanging tan surud kapwa sira nangunaken brata, ayoga samadi, kadi ring nguni, tan sah apande wesi. mangkana kalinganiya ri sang mpu lulumbang. sira senggu weruh ta ucapan mangke, tan mari pwa sira, ana maka irang irang ing sanah, ya etun ing sira sang senggu weruh, sgrehan katekang sira rabi, amurang-murang sah saking nagara jawi airlanggya, anyujur angungsi nagara bali, nahn kalingan ika.wuwusan ta sang prabu muwah, sang angamong lara tibra, sasampun ira sang mpu lulumbang inuculan saking bandaniya, kewala ana samatra, kadi maron pwa laraniya, sadidik, ya narman ing muwah, kinon sira rakyan patih lumampah aneda ksamkena lawan sang mupu lulumbang, maka aminta prayascita.matirtha, maka sudhan ing lara pataka. tan lingen lampah sira rakyan patih ring aran, agelis prapta ri kahanan ira sira mpu lulumbang. atur rakyan patih: “sadaya maha mpu, manira kinon de sri aji, aneda tirtha pawitra, maka sudhayakena lara sang prabu, apan sang prabu, tinekan lara bara, gering tan kena sinambat, mangke tulusakena dreda asih sang maha mpu, aningalakena lara sang prabu, amak prayascita ira, manira kinon lumaku, aneda ksamantawyakena”. ling ira sang maha mpu maha pandeya mpu lulumbang : “sadya ki gusti, aja adadawan, weruh pwa kita ingsun, sotan ing kawana. nihan ana talaga tan embah, tan palwah, ana ta iwakniya sawiji oyeng madyan ing kanana, ika nga, tirtha pawitra, yam aka sudayakena, ya ta papametakena mangke”. neher lumampah rakryan mareng madyaning kanana, wasana kapanggih tekang ranu, tan simpang kaya ling sang maha pandya. ring telenging ranu, shiai kunapan ing wang sawiji, sedeng amis durganda atisaya, kapwanta sira andudu, niscaya sira animbana, malar tinibakena

19. wetning gng takutniya mintya ujar, tan dwa lumarisa anglintang awan, kapanggih wangken ing asu maring awan, aneher tinibaken tang tritha ring wangken ikang asu, awasana mahurip ikang asu tur malayu, sinarwi anyakal. irika tuwase rakyan patih, katekang wong sira madya, tumon kamahatyan tirtha, muwah sira mawantu, apti anata tirtha muwah, dadi katemwa tirtha malih. ya marwan ing awali sira muwah, ri kahanan sira mpu lulumbang, awaran swajatin ing laku, adyata lingniya nihan “singgih pasang tabe ya ta manira mpuku, anulake manira mangke, sawetning kahinan ing pwangulun, ya tirthawehsang pandeya kang pinet don ingwang wahu, telas tan ana kari samatra, tiniba de pwangulun ring dalan, apan ana wangken ing asu katemu, ya pwa tinibaken manira, mangke de palaba adnya sang pandeya, asungakena manira tritha sawah, maran ana katura ring sri aji airlanggya, maka panyudan ing mala” sawur sang mpu lulumbang “sadnya ki gusti, walwi mantuka mangke, umaturakena lawan sang prabu, tan ana tirtha mwah, waras juga sang prabhu” nuhal ling ira sang maha mpu lulumbang, umedal ira rakyan patih, aneher sira amwit mulih, tan lingan pralampah nira, saksana dating pwa sira maring kadatwon, anembah ing aji, katur saparipolah ira nguni, makadi ling ira maha pandeya, tusta rena sri aji angrenga tan ana simpang kadi ling ira sang maha mpu, tan anganti tigang deniten, waraas pwa sang prabu kadi nguni, malilang tekang adnyana. tekwan sawaras ira sang prabu, tan sipi magirang twas ing jana-loka, sapunpunan ing airlanggya.yan kari pwa senggu weruh oneng yawa daha, meh linara-lara pinejahan, mangkana caritaniya. yan pira kunang lawas ira sang prabu, sampun awaras amukti restin ing kahyun, ya nimitan ing ana arsan ira agurwa lawan sang mpu lulumbang, apan atisayeng acintya maha prabhawa. tumuli sira sang prabu inuring dening bala mantri, lunga mareng pasraman ira sang mpu lulumbang. tan katakana lampah nirang awan, sadateng nira, kagyat sang maha mpu tumurun kapwa sira, inaturaken sang prabu alungguha. kunang sampun sira samalinggih, anapa napa sira sang dwija, wetning prapta sang prabhu, kaya ya pranagati.

20. ling ira sang prabu “singgih sang maha muni, tan iwang kaya andika sang maha muni. wetning anak ira dating marangke, tapwan waneh anak sang maha muni, aptya aneda sinanmata asurud ayu lawan pada sang maha muni, tulusakena dresashita ri kadi mami, tinapakena mistaken ing ulun, maran ana sih wara nugraha kalan ing ulun mangke”. sumahur ta sang mpu lulumbang “sadnya ta sri parameswara ulihakena tang hredaya aji, tan kawenang kadi ki prabu asurud ayu ri hong manira, tan lingen lawan ala ayu ing praja, apan kramaning kadi kita prabu, angungsir suka wibhawa, tulya angungsi wisya ya pinahan juga rumuhun, apan dharman ing kadi kami amagehaken kanisresrayan, wenang aninggala kadaton, mangkana ulah ira sang menget ring sarira”. “sandya sang muniswara, dyapi mangkana kaya linganta, aninggalaken kadaton, manira maneda bhawa cakra sang muni”. umatur sang mpu lulumbang “singgih sang prabu, yen kedeh karsa parameswara, brahmana aji tumut kaya linganta, apan sakeng wara nugrahan sang prabu asewa ayu. anging darakakena manahta aywa ima. anak sampun angiringa manka payun ikang alapakena.” wekasan ana ling ira adi guru, apa ta lwirniya nihan “duh nanak mami sang prabu, rengakena udesa kami mangke, kita nanak akonakena de ramanta, ayoga mangke, anyatosangapa ri nalwin ing kidul, nihan kramanta ayoga mangke”. atur sang prabu “ aneda ngiring ranak maha mpu”. neher tumuli sang maha muni ayoga, tan kurang ing parikrama, sauwen denira ayoga. tatan ana pawarah sang sinuhun lawan sang pinaka sisya. alama denira sang prabu, anganti anyantosagama maring salwan kidul, malar tan ana ling sang maha muni. ya etun ing umarek lawan sang adi guru, laju pwa sira umatur “sadnya sang maha muni, aparan etuniya tan ana wara nugraha sang sinuhun lawan kadi kami, anggen pwa den nanak ira anganti”. ling ira sang maha guru “pamuliha ta kita nanak prabhu rumuhun, ana panugrahan sira raman ira”. apan mangkana umantuk sang prabhu mamwat ing sang adi guru, neher sira lumampah iring-iring ing bala mantri.
21. tan koningang lampah nira ring awan, agya prapta aneng pasaban, tumuli araryan, inuring-iring bala mantra ri baneng taru wandira areneb, apan irika kayogya pasayuban ing wang kapanasan. tan lingen pagonitan asya krana sang prabu lawan sang mantri, wekasan ana ling sang prabhu : “ai patih lah rasanana mangke, umarek lawan sang abra sinuhun, aneda lugraha”. tar wihang pwa sira rakyan patih kinon, amwit tumuli mangkat, saha anunggang kuda, saru dera lumaku. tan koninga lumampah ira sang pinaka duta, katapakena sang prabu lawan lebar tangkilan ira , sang mantra pada angungsi kuwuniya sowing-sowang. kunang snag patih mantuk ing pura, sinungsungan de para biniyaji, tan lingan margan ira pasotan ing ratu mahotama. katakana mwah sang pinaka duta, sadateng nira laju pwa sira umatur lawan sang adi guru “pasang tabik pwa sang patik maha dwija, wetning kinon umatura de sang anak, aparan nimitan ing duran ana sinanmata sang maha muni, sukma cintya lawan sang nanak”. asemu kagyat sang adi guru, ling ira “aih..patih uwus ana panugrahan ingulun lawa nanak prabhu, kunang yan i nanak predo, ana taru waringin aneng pasaban, ya takwanakena paweh manira”. sumahur ta ya apan dahat ing mapingit, lah patulakakena mangke. garjitata sang patih, tumuli amwit kapwa sira, walwiya mantuk ing pura. sadateng ira kang patih, umatura lawan sang prabhu “singgih paduka parameswara, ana rakwa sampun paweh ira sang abra sinuhun, dumatanga sri maha raja aken tumanyakena kang taru waringin”. ling ira sang prabhu :huh..yan mangkana, daran paparanga tumakwena tang taru waringin”. tar wihang kapwa sira. tumuli mijil sang prabhu, inuring de rakyan patih, tinakwanan tang taru waringin, sumahur sang taru wandira “yan sampu anan ing pasung sang pandya lawan sang prabhu, aywa sangsaya, uwus tiba ring angga sang prabhu, aksara tri tatwa juga.

22. mangkana linging taru waringin, tan sipi suka sang prabu angrenga tumuli mantuk umanjingeng pura. mangkana kalingan ika, etuniyan ana pasung ira mpu lulumbang lawan sira pande bang, tinami de saprati-santanan ira, tinewaken mange. nihan kramaning anglepasaken ring kamoksan ri kalaning kapejahaniya, lwirniya : tirtha-tirtha ategen, madaging paripih, mapangelem mas (mantra tidak diposting). iki pinulah, ma, ping, 3, lewih panyadma kajarniya, sekala niskala. puput ring mantra pabresihan sang hyang tanu, tan liyan ida sang hyang kasuhunan, asung panugraha iki aja wera. apan dahating mahotama, sama lawan wedha, wedahan ira sang patut ing sang sujana, maka pangesengan, sarana prapak kloping nyuh gading. elingakena gagamane dening pande bang, angrasuk, paniwin ing mamande bang ing nguni, dumehniya tan kayogya angiwangi gagaman. tan yogya nggamayang ne tan yogyagama, kengetakena tutu raja lupa. kengetakena mwah, panganggeniya, kalat porong, satus akutus, yapwan kayogyaniye, panganggeniya i pande bang sarwa epo sarwa petak. kunang ala ayu karyaniya pupute ring pangabaktyan. kunang mwah yaning puja wali ring pangabaktyan, maka utamaniya nyumpna, mangko kayogyane, kraman ira sapra-santanan ira sang mpu buhung-buhungan, pamatolan pwa nggeh ira, tinewaken mangke. mwah saturun-turunan sang mpu sandang suwungan, ya nedel pwangguh nira tinewaken mangke. sira ta sang karwa, maka pralinggan ing munggwing pralapita, sira ta kinanugrahan de batara brahma, tumutur katekeng prati-santana tinewaken mangke, anggaduh karma-kala kahuripaniya. makadi angaci-aci gedong sinapa ring kahyangan, aguru tiga, aguru tunggal. puput pangacine ring gedong sinapa duluriniya, gunung agung, gunung lebah
23. wenang ta sira anuhur dangacarya, angaturaken amutus aken karyaniya samatuh ing kahyangan, urip katekeng pati. mangakana pangurahan ira, batara brahma, aywa predo, den paleh-palehan, aywa angawadanan, apan kita santanan ingulun, tuhu titis ira bhatara brahma. rengan ta malih, sira mpu buhung-buhungaan, amredyaken santana, wekasan turun pwa wangsan ira dadi pamatolan kaprabalian ira, ana wijil ing kapurusan de pamatolan pwanggeh ira, sira inaran patih bali, ya ta mijil ing kapurusan, nga, atisaya kadibyan ira, sarwa sastra suksma, telas karuhun pwa den ira lwirniya: kasunyaten mwah japa-mantra, puja, sloka, sruti, apan sira kadyatmikan sira patih bali bang kapwa sira, maka nguni sira ta mawa panugrahan kaliliran ira iki. pustaka purana, maka unggwan ing hyang widhi. pustaka purana, pahider-ideran. pustaka kaja. pustaka paryagam, pustaka sloka sruti. pustaka gong pangkur, gong sinoma gati. ana malih wirama masahih sasolasan, ya maka marga sapta marga. mangkana margan ira paduka batara brahma, tumutur katekeng pratisantana, santana kayang wekas ing wekas delaha, satereh tereh mpu buhung-buhungan, makadi mpu sandang suwungan, kang sinangguh wangsa pamatolan, mwang pedel payuwungan, cemeng mwang mawang. mangkana carita katatwaniya. apica. pratyaksakena mwah, nimitan ing tan patirtha ring pandita, nihan prastawaniya, wakakena talingan ing pangrenga. ing nguni kawitanta, kang apuspata arya natar, sira ngemban linggih padanda, sang aparab padanda gde kedaton, ya ta inabih de sang tatar, kalan ing pada asuci, maka nguni kalan ing abogha. dadi si arya tatar, kadi prasangga lawan padanda, ingaturaken wainikang sagara, ye etun ing padanda kroda ada bhasama. mangkana kalinganiya nguni, marman ing ki pande bang, katekeng pratisantana, tinewaken mangke, tan ana tirtha ring sang pandhita, apan luputniya nguni, angaturaken wain ikang sagara, nahan ikang carita.



24. kaweruhakena muwah, kramaniya mangke, toya ika ri gedong sinapa, wantah sategen kang utama. luwirniya: suci panglepas, sang pustaka asoroh, pras, penyeneng, dandanan, tulung urip, daksina apasang, sasantun 1, canang sari, bebek aukud, ayam petak 2, ajengan pujungan 2, punjung, sasanganan 2, bokoran, rantasan apasang, saha menyan asep. kunang jinah ing sasantun, gung artha 15.500, aturana pangenteg. rihan kraman ing angaturaken. mantra . ika kapatyane i pande , anging ri kala nyisiyang watangan, kayogyane angungkap ulon, sapuput anunas toya saking luhur ring bhatara kawitan, ring gedong sinapa, mangkana kayogyaniua. kunang yan angurung watangan ring umang, kayogyaniya ikang pangangge roro, ya sinangguh dadagan. nga. kunang ri uwus ing ayaban, shepan ika wenang terag olih pranajaniya ring tebenan ing sawa. yan sampun mangkana, ya ta ngaran ayu pratakan ing mati, nora sukreta sang hyang pitara, mulihang suniya-taya, toyaniya puput ring pajenengan. mangkana kajar ing aji. kunang yan panangguniya sang mati,kawenang ingangge pada sara putih, nanging yan sampun patuwa ngaran dukuh. tingkah ing tatakang watangan ya wenang bedeg sudamala, maporong-porong satus akutus. kengetakena ri kala nuwunang sawa, ngungkab ulon, ten waneh kaya palekadaniya nguni. mangkana solahniya mulan ing tumuwuh, nga. mangkana uge pratekan ing mati, saprati santana apande bang, ki kebo cemeng, matoya saking kamimitan mwang saking pajenengan. toya ika sapuputa ring gedong sinapa, saha sekar sarwa putih, 11 swahan, canang sarwa solas. mangkana pratekan ing mati, puput sembahe ring pajenengan.
25. iki mapucuk, disolase puputniya,watanganniya tan ana malih sumbah, puput panyumbahe ring gedong sinapa.muwah tatakan watange, den ing klakat sudhamala kayogyaniya bekalana tekang watangan, artha 11, maka utamaniya satus akutus. kunang muwah lanang wadon, pada yogya amuji-muji maring pajenengan ring kahyangan. puputniya bebanten abatekan, prasida nunas toya pratekan ing mati, saha artha 1700. mangkana kaweruhakena, utamaniya toya ka tunggang, ye wenang arepakena, apan prastawaniya, toya baga purus bhatara, ametana toya utamaniya, suci, prayascita, saha artha 254. muwah iki kaweruhakena sapratekan ing saprati-santanan i pande bang, kunang yan nista pratekan ing mawa toya ring dalem mwang kamulan, makadi toya ring pajenengan ring gedong sinapa. muwah pangesengan watangan ring setra, kloping nyuh gading sakupak. mangkana pratekan ing mati, panugrahan bhatara sinuhun ring uni, tinemwaken mangke, kadi iki matra-matraniya, waspadakena. katakana muwah nguni, sira apande bang, kalan ira angucap-ucap lawan suta sanak, potraka makabehan, syapa ta, kang i pande gading, ki pande cemeng, i ketut pasangan muwah sutan ira ki pande sakti, ki pande bagus katekeng potraka, prati santana sadya apa ta luwiran ira: “sanaking ulun kabeh, katekani kita sutan ingulun, potraka makabehan, parekakena talingan ing pangrenga, wang atuwanta apti awarah-warah lawan kita kabeh.sawetning wang atuwanta uwus mapagah, manawa maninggali kita kabeh, pejah muliha ring suniya-taya, apan uwus ana cihna sang hyag urip maring sarira”. umatur sira pande sakti, sira pande bagus, sarwyanangis, amekul jeng ira sang yayah: “singgih paduka bapa, abagya ninggali paratra, apa etuniya, apan anak iraatisayeng wimuda, lawan potrakan ira, pada kari lare-lare sadaya”. sumahur nira sang yayah: “duh..mas ingsun karwa, sakti, bagus, aja angucap mangkana, kaya angmer lampahan sira manira, phalaniya sukerta sang hyang atma mulih ing suniyatmaka.ngelaken tangista, aywa lara, den palaliyakena, ndyata ya, apan mulan ing dadi, tan simpang ing suka-duhka, pati wekasan ika.


 
26. mangkana ta santanan ingsun kabeh,kewala ane pawekas wang atuwanta mangke, lawan kita kabeh, akwa ta lali ring sasana mwang kawangan, anyungsung paduka bhatara kasuhunan, sang luningga ring gedong sinapa, anutakena kadi ling ing titi gagaduhan, urip katekan ing pati, aja angimpasin. kunang yan kita lali anyungsung, maring kahyangan angiwangi parikrama, tan wun kena sodan ira paduka bhatara kasuhun, salampah lakuniya tan ana amanggih rahayu mwang kageringan, sugih gawe kurang pangan, anadi wang tani wang. apan dudu santana, nga. mangkana palane katemu deniya kita santanan ingsun kengetakena pawarah ingsun mangke, tutur tutur aja lali, warah warah uga santananta, didiniyan pada umengeta kalingan mwang kawangan, ta ya lingning titi gagaduhan, kaya ujar mami. "rengenta malih, prasasti, piyagem, pamancangah, ntas, nga. marga, tinga, patitis, nga. pamener, ya ta margane, wenang tutakena saprati santanan, kayang kawekas ing dlaha, marpwan apageh akukuh. piyagem, nga, piyanak, nga, saprati santana. punang cam, nga, cagaman mwang gagaduhan. kang ga, nga. dharma, sasana, kang dharma, nga. pageh, nga, kukuh. mangkana anakku, marman ing tan kawenang kadi kita, katekeng pratisantananta, tan yogya ngelidin gagaman. ne nora santananta, ginawe gagaman, ya kengetakena. pamancangah, nga. babancahan, nga. kang bancaha, ya nga. sasehan, mangkana kalingan ika". "kita apande bagus, kateken ing ki pande sakti, mangke dan parekakena kita talingwan ing pangrenga, yayahta apti awarah-warah lawan kita, apan wekas ing uttama". irika tumuli sang kalih, ki pande bagus, ki pande sakti marek ing sang guru, teher winisikan, tan ana winedar, apan dahat ing masingit ling ira, sang guru "anakku karo, aparan wus karenga denta karwa, pawisik ing ramanta". sahur ira sang karwa "singgih wus sinimpen de ranak ira, sumusup katekeng anta-hredaya". "anakku karwa, aja wera mwang sawuh, apan wekas ing asingit". "ananda ngiring siranak ira". ling ira sang adi guru "anakku karwa, apan wus ana pawarah ramanta, mangke ramanta asuci, ayapan pwa ramanta mangke".
27. umiring pwa sang nanak karo, tumuli munggah asuci, amutus, anganggo sarwa petak, tumuli sira yoga, angaturaken bakti sumace sang hyang suksma. uwus angubakti neher munggah ing pagulingan, ana ling ira mwah "anakku apande bagus, nguwineh kita pabde sakti, yadyan anak ingsun kabeh, katekeng pratisentananiya sadaya, tunggunen pwa wang tuwanta mangke, sembahen wang tuwanta, mungpung kariya urip, didiniya ajarigetan sang hyang atma mulih ing suniya-taya. tar wihang pwa sira kabeh, neher angabakti, sapara putra, potruka, sapratisantana. muwah wus ing angabakti, irika sang pinaka guru, anginkinaken raga, maring pagulingan, angregep angranasika, angesti sang pralina. nyakti tan simpang kaya lingan ira, tan asuwe, lengep moksah sang hyang atma, anuksma ring taya. nahan kacritan ira patine sira i pande bang. kunang satereh ira neher pinrateka inabenan do sapratisantanan ira kabeh, manut ta ya lingning titi gagaduhan. iki panugrahan ida bhatara kasuhunan, mangke katatwaniya marman ing  tinewwaken mangke, tininceh
tinular den ing prati santana sang umengeta sira ring sariramwang kalingan turun tumurun, sapratisantana sira mpu buhung-buhungan, mpu sandang suwungan, apan pwa sida tunggal, sira sang mpu karwa. mangkana gatin ikang carita. wentunakena tekang carita muwah, sapatilare sire pande bang, amuksane ring taya, kari sutan ira karwa, sumilihi sira, keng apuspata sira pande sakti, sira pande bagus, makadi prasida kang sinengguh paman ki pande gading, ki pande cameng, i ketut pasangan, ki pande gebugbasa, rumuhun pwa sira pejah. kunang salawase sira pada mukti sriya maring karang suwung, maka nguni mareng sweta-pura, ri wekasan pada werdi santana pwa sira sadaya, pada endah makurambeyan, tan ipal-ipal, sira pande gading, sira pande ireng, maka nguni sira i ketut pasangan, apan sampun pwa sira pada wreda, wetning magegan, tan asuwe pejah ta sira, mulih ing karang wayah sadaya, anut uri lampah sang kaka, sang sida amuksana rumuhun, anuli pinrateka kinabehan de prati-santanan ira sadaya. tan waneh pwa pratekaniya, manut kadi lingning gagaduhan, piyagem. mangkana kacaritaniya nguni.

28. kacrita sira ki pande bagus, ki pande sakti maka linggan ing saprasanak ira sadaya, oyeng karang suwung, maka nguni ring gelgel, yan pira kunang lawas ira ki pande bagus, ki pande sakti, maka linggan ing asanak ira sadaya, maring gelgel, mwang maring karang suwung, ri wekasan pejah pwa sira kalih, wetning uwus genep ing tuwuh ira, neher ta sira kalih pinrateka inaben de pratosantana kabeh, tan simpang kaya pratekan ing bapa nguni, manut ling ing gagaduhan, piyagem, maka larapan sira mulih ing suniya taya. mangkana gatin ikang carita, nimitaniya tinewaken mangke, angukuhaken pratisentanan ikanang prateka urip kateken ing pati, nagehaken sasana kaprabaliyan ira, nga, nyuwung, apan inguni ginawe tular. mangkana yak maweruhaniya sadaya. wantunakena carita malih, sira ki pande sakti, sira pande bagus kari ta sira ademit, tininggalaken den ing yayah indungniya, ya etun ing pabriyak pada manastapa, umesala pura-kreta tekwan sira sang amawa bumi, sayan tan umeling pwa sira lawan sira sadaya. ndyata dumehniyan, apan sang amawra gumi ratu waneh, sri aji kresna kepakisan, etun ing tatan wawa-renga lawan sapratisantanane ki pande bang nguni, ya marman ing pwa sira kabeh amurang-murang lampah, pada sah saking swecapura mwang saking karang suwung. kunang sapratisantane ki pande sakti, ki pande bagus, sah saking swecapura, angungsi angulwan, jumeneng ta ya kidul ing wanga bengkel, anampek ing puru tugu, ana asrama, ya etun ing nagara ingaran srianyar. wekasan irika pwa sira, atatanduran sarwa sredah, etun ing wekas inaran tang desa abyan base. kunag selamin-lamin ira adesa ring abyan base, pada werdi pwa sira asantana, tan ipal-ipal, neher sira anangun kahyangan panti maring gianyar. anyiwi kaliliran ira, pustaka, panugrahan paduka bhatara kasuhun, turun tumurun. yan pinrang lawas ira, ri wekas ing wekas muwah ta ya angingsir angawangun kahyangan panti. jenek maring abyan base, waluya kadi ring kuna. tan sah anyungsung kaliliran ira, pustaka japa mantra japa puja mwang gending, ya maka sasanan ing kawangan, pratisantanan sira pande bang, titis ira sang mpu karo, sira mpu buhung-buhungan, makadi sang mpu sandang suwungan, ing nguni. walani carita muwah, saprati santanane sira apande bang nguni, sahe saking pradesa karang suwung, ana sah ka pradesa kembangkocing, ana sah ka desa kulu, ana sah kapradesa camenggawon, ana sah ka pradesa badung, ana sah ka pradesa jemberana, ana sah kapradesa karangasem.

29.tangeh yan caritakena sah-sahan ira, apalarasan, angungsi desa paradesa, mangkane kata samangkana. katakana muwah ki bangsa prabali nyuwung, maring abyanbase, sama kaya ndah makarambyan turun tumurun, anyiwi kahyangan ira maring panti, tan simpang kaya ling ing titi gagaduhan, amagehaken kawangsaniya wekasan. ana sah sakeng desa abyan base, angalih pwa ta ya maring desa tedung, ana ta angalih maring desa salakan, mwah ana sah ka sading paling pungkur. mangkana kpwa dartaniya ring kuna, anaakena kata sakamantyan. delengan pwa malih, panganggone sira apande bang nguni, ya wenang tinindihaken de saprati-santana. iti piteges utama dahat, kaweruhana ateguh, lwirniya, iki den waspada. mantra telung soroh pratekan ing mati, prati-santanane ki pande bang, nista, madya, utama. ya ngaran tiga pasalinan ing mati. kunang yan sane matumpang, ingangge sarwa epo, tekeng bomaniya petak, singa petak, asti petak, patra-patraniya madyama saha palunganiya, wulat tutut aji, nga, aratuaniya ancur, manut klakat sudamala, porongniya 108, muwah bedeg sudamala, porongniya 108. mangkana pratekan ing ri kala mati. kaweruhan kita malih, ri kalan ing angaturaken puja wali, pahodalan ring kahyangan panti, yan mapadudusan, masorohan guling bangkit, 6 soroh, kang lalima manca warna, putih, kuning, abang ireng, mabrumbun. muwah banten pangenteg sasayut pangambeyan, pras panyeneng, katekeng ajuman 1. renga ta malih rikala angutangin bok, nga. apetik. upakarane, bras acatu, nyuh 1 bungkul, taluh 1 bungkul, biyu ahijas, lawe satukel, jinah 233. muwah pangurubuhan, mabras acatu, klapa 1 bungkul, antiga 1, psang 2 ijas, lawe satukel, jinah 233, sorohan guling bebangkit asoroh, malih bindu majaja 9. malih banten sasaren saha alutuh, masate, panyeneng, nga. kunang yen paling wayah kawijilanniya, tur laki, kayogyaniya maguling babangkit, nga. pateh manegen manyuwun gulingiya. kunang muwah yan pamade pawijilaniya, tur laki, maguling babangkit pangateh sategen.

30. Yan waruju, laki, maguling babangkit ategen. Muwah yan wijile ketutan laki, maguling babangkit, ategen manuwun. Tekwan muwah yan ing wadu paling wayah, maguling babangkit pangateh, manyangkil manyuwun. Yan nengah wadu, maguling babangkit manyuwun. Yan ing nyoman, wadu, maguling babangkit manyuwun. Yan ing ketutan wadu, maguling babangkit, manyangkil mayuwun. Mangkane kramane. Muwah tingkah ing pangantenan, babanteniya, nga.  Barebwan, masuci maguling, madanan 7, masasayut pangambeyan, pras panyeneng, ajuman 1 katur ring pura panti. Haris ngabakti ngampak sangku. Muwah babanten pahumahan, nga. Lwirniya babanten pasaren, suci asoroh, mapalagembal, masayut pangambeyan, pras panyeneng, ajengan 1. Muwah banten munggah ka sanggar, suci asoroh sowing-sowang, ajengan 1 sowang-sowang. Muwah babanten ka pulu, nga. Suci asoroh mapalagembal, masayut pangambeyan, pras panyeneng, baywan abayuh, mwah urutan iwel mawadah paso. Mwah babanten kajinenge, suci asoroh. Mwah babanten ka pawon, suci asoroh. Malih babanten munggwing taretapane, masanggah dadariyan, malamak, masampyan, mabanten nasi kuning iwak sarin taluh, ajuman putih kuning maiwak kacang-kacang, sawur taluh. Mangkana karma ing kahuripan. Nihan malih ri kala mrateka sawa, ngaben, manyanin, puput ngaskara ring panti, bakaran 1 tanding, kawisan 1 kawis, karangan a karang, sasanganan lalawuh pada 1, malih nasi pangkonan 2 pangkon, mangka ring gedong sinapa muwah munggah ring gedong wanehan, ajuman pada 1 tanding, pada masanganan lalawuh. Nihan muwah bras pangrekayan nga. 6 wakul, ne sawakul dadi pangulu, mabras catur, pisang 2 ijas, klapa 1, taluh 1. Wakule sane 5 pada mabras akulak-akulak, pada madaging beras mawadah kojong, ya, nga. Pangrekyan, lwirniya, barak akojong, putih akojong, kuning akojong, brumbun akojong. Malih beras sokan 3 sok madaging 11 kulak suwang, matumpuk ika, maka 3 sok, sane pilih luhur kaya tingkah ing sasantun, klap 1 taluh 1, gula abungkul, basa-basa akaputan.
31. Malih daksina 2 maberas acehang 1, maberas acatu 1, maduluran pras panyeneng, canang, cegceg, kakecera 108. Malih suci 1 peras penyeneng 1, canang aled sibuh 2. Malih banten pamaheg 3 dulang, saha iwak selem kapir, maruntutan peras panyeneng 1, dananan 3, nasi pangkonan 2 pangkonan, kawisan 2 kawis, madatengan 11. Malih kawisan 1 kawis, pangkonan 1 pangkon. Mangkana kraman ing upakara. Yan sampun uwusan ngaskara, irika raris angupedesa, nga. Tatakan watangane bedeg sudamala. Malih canang pangreka 11 tanding sami warna petak. Ajuman putih kuning maiwak sarin ing antiga. Malih oton ing sawa, magenah tebenan watangane, lwirniya: sega pangkonan 2 pangkon, kawis 2, sasayut pangambeyan, pras panyeneng, ajuman. Yan sampun wus inatab, wenang tineragakena olih prasanakan, makadi pratisantana. Mangkana kramaniya, mapala bora sungsut sang hyang pitara, mulih ing karang wayah. Nihan babanten pangiriman, nga. Pamehag 2, putih 1, kuning 1. Kang kuning maiwak selem, kang putih maiwak kapir, muwah pujungan 11 tanding, sega pangkonan 2 pangkon, kawisan 1 kawis. Datengan 11 tanding maruntutan kawisan 1 kawis. Muwah canang pangrekayan 11 tanding, nanging sekar sarwa petak. Mangkana pratingkah kramann ing pati ring angirim. Wantunakena tekang karma muwah, tata kari urip, ri temu ikang carita. Yan wahu ngarbini, kayogyaniya magedong-gedongan, masorohan guling babangkit asoroh, masuci asoroh, mapulagembal. Malih rikala anyanyolongin, babanteniya, bayuhan 3 warna, bang, petak, ireng, iwakniya manuk.  Rupan ing bayuhan, tumpeng 1, ajuman 1, peras panyeneng mapanyolongan. Nihan muwah babanten nyambutin, kayogyaniya masorohan asoroh, mababangkit matah, muwah babanten pasaren asoroh, guling pamapag 1. Nihan malih babanten babakulan, nga. Tingkah ing sasantun maberas acatu, pisang 2 ijas, nyuh 1, taluh 1, saha artha 233, lawe satukel. Malih babanten babakulan, nga. Sasayut pangambeyan, peras panyeneng, ajuman, saha jarimpen, anut ring dina pancawara, u 5, pa 9, pwa 7, wa 4, ka 8, anut urip jarimpeniya. Mangkana kayogya. Telas tingkah ing upakara urip katekeng mati, saprasaida sinangguh sapratisanan ira sira ki pande bang.
32. lingen muwah saprati-santanan ira ki pande sakti, ki pande bagus, sang angalih unggwan maring bumi abyan base, uwus pada umantaya sadaya, tan sipi pada kawredyan ing pratisantan ira kabeh, tan ipal-ipal, ndah sakarambeyan, asanak amisan, aming ro, aping tiga, aping pat, acanggah, acarang, apencer muwah ahijengan, tan sah pada manggeh anyungsung kahyangan ira, marin panti, pepek sapangacin ing puja walin bhatara, manut kadi ling ning titi gagaduhan, piyagem, angisti paduka bhatara kasuhun. makadi tan kurangan para karma, urip urip katekan ing patiniya, apan pada umenget kalawan kawangan ira, piwekas sang karamarana, ya etun ing pada amangguh ing parikrama lawan muwah manggeh pwa sira, anangaken maka pangadyayan, saka purohita, sumbu, jan banggul ring kahyangan, makadi aneguhi kawangsan ira kabeh, turun tumurun kaprabaliyan ira. iki wangsa panyuwung, ana ring abyan base. mangkana kramaniya nguni, etun ing tinewaken mangke. manggeh. apan inguni nguni inawe tular, mangkana po kita kabeh, saprati santana nywung, aja angimpasin kaya linging titi gagaduhan, kraman ing anyuwung kahyangan, yadyapin katekeng pari kraman ing kapejahan, muwang urip, aja ngimpasin. kunang ya angladi sasana kawangsan, tan wun kena sodan ira paduka bhatara kasuhun lawan kena brahmatyan ing sang kawitan ira nguni, poma, 3. aja lali, tutur tutu raja lupa. nihan kacaritaniya sang awangsa nyuwung ring bumi abyan base. ling sang kawitan ira nguni, apa ta lwirniya nihan, kamung santanan ingulun kabeh, awatek ikang sinangguh wangsa panyuwungan, rengwakena iki carita muwah, maran pwa kita pada tyaksa, lawan pidartaniya, makadi nora kasalimur lawan kula wangsanta delaha, apan wekas ing malawas, pada adoh dohan unggwan, ya etun ing sopana kita pada weruha, apan tangeh pwa sira paduka bhatara brahma, angadaken manusa loka. kunang praisantanae sira imabang, sang apanenggah cameng, uni sang as asana ring camenggawon, maka nguni sapratisantanae sira arya bambang, angalih maring sukawati. yadyapin sapratisantane sira arya patih bayung, sang as asana maring desa klungkung.
33.nguniweh sapratisantane siraarya abyan nguni, sang angakih maring desa abyansemal. sira ta prasama amawa kaliliran, panugrahan paduka bhatara kasuhun ri kala kapejahaniya. kajatyaniya tunggal pangadake de bhatara nguni, nga. apan sira sadaya katekeng kita, ya sinangguh akawitan tunggal, nga. ndyata, apan terah ira sang mpu catur sanak, kang apanengah sira mpu bang tawang, sang mpu pandya bang, sira sang mpu sandang suwungan, sia sang mpu buhung-buhungan, titis irra bhatara ring usana. tunggal pawijilan aran, potraken ira de mpu brahma wangsa, kaputra de mpu brahma kapandeyan ring nguni.mangkana kapidartaniya, uwus munggwing pratisantana prasanti. kaweruhakena kita kabeh muwah, maran pwa kita deb tyakas ring kadatwaniya waneh, apan akweh sahimper lawan pungkusanta, sinangguh awangsa pande, yadyapin awangsa bang, maran kita nora kaslimur. sakena talingan ing pangrenga, nihan uni ring asit kala paduka bhatara brahma ayoga, umetu manusa jalwistri, tan pira kweh tang manusa loka, awasana ana ginjal sawiji, tan ana pasomahaniya, kurang jalu, apan ta sira kari sawiji, atisaya manastapa ring manah lawan atungtung irang, ya dumah ta sira, tan sah umiring lampah bhatara saparan-paran. uni kalan ira bhatara brahma, umahas waneng wana ukir, awasana katemu tuwed nangka, araryan bhatara ingkana, rajwa matur ikang pawestri. “pakulun paduka bhatara, kapengin patik bhatara, atumon ikang tuwed nangka iki, singgih yan pindan ing yoga, rena paduka bhatara, ayogakena, marapwan ikang tuwed dinadenaken manusa, maka swami yan patik bhatara”. ling bhatara “sigra manusa, yan mangkana, ana pwa piteket ingulun wetning tegase kita sakeng karahasyan, wastu 3 siga, anama nil uh kaywan teges”. anembah ta pwa sira, tan asuwe pwa ta sira bhatara, etun ing tuwed nangka atemahan manusa lanang, paripurna apekik ring rupa, tulya nanmata angawatara.
34.antarlina bhatara maring tan katon, irika ta ni kaywan teges, yaya kagebug ikang manah, tan kena ingandegang, pinangku pwa sira sang apekik, tur ingaras-ngaras, apan suniya sepi, tan ana ingibdang manah, adawa yan caritakena polah ing sang wawu rinuwang ing salulut, atakera asing suket rejung. gelis ikang tatwa carita, yan pira kunang lawas ira atemu tangan, awor saraga riwekasan asuta pwa sira laki bi, kang laki ingaran i nangatewel, kang istri ingaran nil uh nangka. wekasan riwus wayah pwa tuwuh ira, mangpng ring kayowan, neher rinangkubaken somah lawan sanak, apan buncing pwa wijil sira nguni, muwah salawaase pwa sira akuren saib, wekasan ana suta pwa sira inaran i teges, muwwah ki teges, wekasan asuta pwa ya inaran ki jati, muwah ki jati nular atmaja, ya inaran i kaywan. kunang i kaywan anuwuhana wija i abasan. muwah ki abasan nalar asuta, anama ki tampwagan, i tampwagan adruwe pyanak anama i pangalasan. muwah i pangalasan asuta aran ki pangawasan. ki pangawasan nalar aputra anama i abyannangka. ya ika prasida anumubaken wangsan ira sowang-sowang. kukuh ngamangehan kawangsaniya, ya ta prasama siunangguh bandesa bali araniya, nging pada uwus kinanugrahan pwa sira ri kala kapejahaniya, wenang ta sira maprebeya mageseng, mamanah toya, menek uncal, madasar bade, maguling babangkit, wenang matatakan baha. ri kala uripniya, wenang makahyangan panti. mangkana panugrahan ira paduka bhatara brahma, ri sawatek ing pratisanatan katewel, prasida sinanggeh bandea bali pwa sira kabeh. ri wekas ing wekas, pada sah pwa sira, angungsi dik desa-desa, ana angungsi maring nyalyan, ana ngungsi maring getakan, akwehniya ana ngungsi maring kuramas, medahan, mider pwa sira maring desa-desa, apan ya pada wredhi santanan. mangkana wastu wayaniya, didiniya santanan ingulun mangke, pada weruha lawan kadang makadine nora kadang, apan makweh adak-adakan ira paduka bhatara brahma, wenang yawa-yawakena, apan akweh tang pungkusan, mamper-imper kulawan santanan ingulun, ana olih ing paradesa, ana amet saking wadu, ya wenang den pratyaksakena. mangkana kangetakena, marapwan tan kasalimur. rengenta malih tang tatwa, cinarita ingati ta sira paduka bhatara brahma, agawaya manusa kamitaniya, antuk ing tanah legit, kinepel-kepel, inulet-ulet, tan asuwe, andadi manusa salaki bi wetning kasidyadnyanan ira paduka bhatara.
35. dadi mahabang rupan ira manusa, apan katikanan den ing kasidyan adnyanan ira bhatara, ya etun tumuli ingaranan ki pande bali. ndya etun ing apungkusan pande, apan sira waged amet gagaduhan amalu wesi, alandesan pupu, weruh anggawe sarwa lalandep mwang anggawe saprabot ing manusaa loka, apaniyan waged, ya etun ing inaran ki pande bang bali. mangkana katatwan ika, anging dudu apande bang kawitanta, it is ira mpu sandang suwungan mwang mpu buhung-buhungan, maka lalangitan santanan ingsun kabeh, teges ira pande bang ika. tuhu totos ing tanah legit ika ing kuma. nahan kaprastawaniya. tumutur ikang carita muwah, salami lamine sira pande bang bali, angaduh gagaman ing apande wesi, ri wekasan awredi pwa sira santana, tan ipal-ipal, turun tumurun, malar pwa tang prati santana, angaduh ing gagaman sang kawitan, amande wesi, terus tumus katekeng wekas-wekas, sapungkusan ki pande bang. kunang muwah nimitaniya, rikala kapejahaniya, tan kayogya matirtha ring brahmana, apan ya atisayeng makumel parikramaniya, wangkayaniya, tan kawenang tinanem ring pratiwi, kayogyaniya ring bungkah ing taru-taru, sumandangakena, rinubungana don ing sarwa sekar merik. prapta kang paksi gagak, amangan ikang sawa, ya awana ira mulih ing ayatana. mangkana kalingan ika. marwan ing nora atirtha ring brahmana, tegese sira sudra janma ngaran, angaduh sagaman amalu wesi. mangkana kalingan ika, ri wekasan, ana santanan ira, pratakan ing aran, kang rumuhun, anama bang sutawan, masantana ingaran ta sira bang wirya. kunang sira bang wirya, neher santana anama sira bang kalung. muwah sira bang kalung, neher santana anama sira bang sangging. muwah sira bang sangging, malar pwa sira asantana ingaran pwa ta ya i pande kebat. kunang pwa sira ki pande kebat, olih agocehan lawan ki sengguhu, to sing bhujangga, kena kawawadulin dene ki sengguhu, sinangguhaken amati-mati, apan sira anggawe lalandep, kroda sang amawa bhumi, ya etun ing kinarangkengan olih sang amawa bhumi. sira ki pande kebat, alama pwa sira den ira ring madya karangkeng, annuli ana karyan ira sang amawa bhumi, ring bali rajya, tan ana anggen amati-mati sato mwang sarwa manuk, katekeng sarwa mina mwang katekeng saprabot ing manusa kurang, awetu eling pwa sira sang amawa bhumi lawwan punang pande kebat, kari maring karangkeng, kang kapisuna den ing ki sengguhu, maka wurungan ing mangun karya dalem.
36. apan tan ana parabot, ya etun ing kinon pun sengguhuangunculana pun kebat, tur lunatana pun sengguhukon unggiha pun pande kebat de sang amawa bhumi, tan wihang pwa sira kinonkon. ya etun ing ki pande kebat muwah anggawe prabot manusa genep. mangkana kaprastawaniya nguni, sapratisantanan ki pande bali.  etun ing kadi kita pratisantana kabeh, den yatna-yatna ring ulah, apan wekas ing malawas, didiniyan nora kasalimur. santanan ingulun apan kadung panjang, maran kita tyaksa lawan pidartaniya, waneh rengeniya malih, kalingan ing pande jawa, nga. ring usana, du king kari jawa daha nagara. ana ta brahmana kakalih, abiseka bubuksah lan gagak aking, rumaga siwa lawan budha. sira mpu rajakerta, anerahang sira mpu gandring, asantana pwa ring katang lumbang, amerahang sira mpu siwa siwa saguna, uni du king kawa, asuta sira malala cangkrong. sira mpu siwa saguna tumutur lungahang bali rajya, asrama pwa sira ring tusan, nga. kentel gumi.  pira ta kunang lawas ira maring bali rajya, pareng tumut sapara arya ing kuna, sang maka punggawa bali. sawusan rundahe ring bali rajya, sabrastane sri aji bedahulu, den ira patih gajah mada nguni. sapanungkule sira arya pasung grigis, kena pinanjara oyeng tengkulak, irika pwa sira mpu siwa saguna tumurun datengeng bali, papareng lawan arya ing kuna. uwus mangkana tumuli tumurun sri aji kresna kepakisan, jumeneng maring samprangan. mangkana gatin ikang carita. yan pira kunang lawas ira sira mpu siwa saguna maring nagara rajya bali, maring tusan, anuwuhaken sira santana, apuspata sira arya kapandeyan. kunang arya kapandeyan malar pwa sira asuta jalu paripurna akakasih pwa sira lurah kapandeyan. kunang pwa sira lurah kapandeyan, asantana pwa sira 1. ki pande tusan, 2. ki pande tonja, 3. ki pande jeruk, 4. ki pande banjar ambengan, 5. ki pande menanga.  manak-gumanak, makarambeyan kabeh, akeh tang para pande, lunimbak ing pulo bali, apan sampun karatista maring para santana ira kang maka manggalanin, tan waneh pwa kita ki pande tusan. mangkana kapradartaniya, kang sinengguh pande jawa, to sing brahmana pwa sira, mpu siwa saguna tegese, dudu pande to sing mpu sandang suwungan muwah mpu buhung-buhungan muwah pande bali tanah legit. jatine sira pande jawa. mangkana kaweruhanta kita sawatek ing kita sinangguh wangsa nyuwung.
37. iti kaweruhakena pratisantanan i pande bang, rumuhun duk mpu buhung-buhungan awerdhi santana, mijil saking kapurusan, uwus aparab patih bali sira. i patih bali masantana wesya gunung nangka. wesya gunung nagka masantana pande bang. i pande bang masantana 2 diri, i pande sakti lan i pande bagus. i pande bang prenahe mapekak ring i patih bali. weruh ring japa mantra, ring puja muwah sloka sruti, tatwadyatmika, kamoksan tur mawa panugrahan paduka bhatara hyang brahma, nga. puspata purana, unggwan ing pahider-ideran, pustaka japa puja sruti, pustaka gong gending pangkur muwah gong gending sinom, maka miwah wirama sahing solas. ika ne manggenang dangu katekeng mangke, karanan ing pamatolan, sawane maeteh-eteh ngungkab ulon, kadi panglekadaniya. muwang kranan ing ana panyuwungan, rah i patih bali, weruh ring marga kasuniyan. mawit kranan ing ana pedel, patulanganiya napak ring pratiwi tur putus malih ring pratiwi. kaweruhakena muwah, pangangeniya ki pande bang, 3 soroh, telung pasalinan, nga. nista, madya, utama. yan utama, nga. padmasana. ya madya, nga. bade petak. yan nista, nga. ligasana. ratuaniya ancur, sarwa petak. kalan ing angurung watangan ring pahumahan, ider-ider petak, rurub solas sami petak, laluhur petak.
puput.


dikutip dari :
prasasti pande bang
sumber : gedong kirtya no. 4821
druwen : puri ngurah, sibang kaja, abiansemal, badung
BABAD PANDE BRATAN

Judul Lontar : BABAD PANDE BRATAN
Ukuran lontar : 35 cm x 3,5 cm
Jumlah daun lontar : 46 lembar
Asal : Jro Kanginan Sidemen
Koleksi : Kantor Dokumentasi Kebudayaan Bali
Nomor Koleksi : VI/10/B/Dokbud
Dialih aksarakan oleh : Drs. A. A. Ngr. K. Suweda






Om Awignam Astu Namo Siddham


Ida Dalem Shri Aji Kresna Kepakisan

+
I Gusti Ayu Raras

1
I Dewa Samprangan

2
I Dewa Taruk

3
I Dewa Ayu Swabawa

4
I Dewa Ketut Ngulesir


+
I Gusti Ayu Kuta Waringin

5
I Dewa Tegal Besung


+
Brahmani Ketepeng Reges

Versi Babad Tegeh Kori

6
I Dewa Pembahyun

7
Jaya Rembat


1
I Dewa Samprangan (Dalem Agra Samprangan)

(sumber Babad Dewa Kulit)

1
I Dewa Ayu Muter

2
I Dewa Pikandel

3
I Dewa Pakis


2
I Dewa Taruk

Versi Babad Pulasari

1
I Dewa Dharma

2
I Gusti Sekar

3
I Gusti Bandem

4
I Gusti Bebalang

5
I Gusti Gde Pulasari

6
I Gusti Gde Dangin

7
I Gusti Belayu


Versi Silsilah Penarukan Buleleng

1
Pulasari

2
Sekar

3
Bebandem

4
Bebalang


4
I Dewa Ketut Ngulesir (Dalem Smara Kepakisan)

+
Gusti Ayu Subita

1
I Dewa Sanggama (Babad Dewa Kandel, konfirmasi dewa darmayasa)


Versi Dewa Darmayasa

+
Putri Kubon Tubuh

2
I Dewa Batur Enggong

3
I Dewa Ayu Laksmi

4
I Dewa Ularan


Versi Ida Bhagawan Putra Natha

2
I Dewa Batur Enggong

3
I Dewa Ayu Laksmi

4
I Dewa Ayu Mas


Versi Dewa Darmayasa

+
Pasek Tebuana

5
Ki Tebuwana

6
Angga Tirta (tulisan Jro Subandi)


5
I Dewa Tegal Besung

+
I Gusti Ayu Parembu (Melahirkan Manca Agung)

1
I Dewa Gedong Artha

2
I Dewa Anggungan

3
I Dewa Pagedangan

4
I Dewa Nusa

5
I Dewa Bangli

Tentang urutan kelahiran akan dicek kembali, versi yg lain Dewa Anggungan Tertua


4
2
I Dewa Batur Enggong (Dalem Baturenggong)

+
Luh Made Sari (Putri Pasek Kayu Selem)

1
Jero Made Gede Dalem Gelgel

2
Jero Made Gede Dalem Songan


+
Warih Arya Kubon Tubuh

3
I Dewa Pemayun

4
I Dewa Anom Sagening

5
I Dewa Ayu Laksmi

6
I Dewa Ularan

7
Angga Tirtha ..... ? (BABAD GEDONG KIRTYA)


5
1
I Dewa Gedong Artha

1
I Dewa Karang

2
I Dewa Kaler

3
I Dewa Anom Pande

4
I Dewa Duwuran

5
I Dewa Timbul Gunung

6
I Dewa Anom Bengkel

7
I Dewa Kalanganyar

8
I Dewa Tangeb

9
I Dewa Sukawati


5
2
I DEWA  NUSA  (VERSI  GEDONG KERTYA) Menuju Desa Sibang)


2.1
I DEWA WANGUN SAKTI  (GELGEL)

1.1
IDEWA  SUMERTA (KE GUWANG  LANJUT KE SIBANG)

1.2
I DEWA SUWECA (GELGEL, BULELENG BONGAN CINA, TUNJUNG TAJUN)

1.3
I DEWA SUBRATA (BEDULU, TENGKULAK, SIANGAN, TOJAN BLAHBATUH)


Versi Prasasti Manggis

I DEWA WANGUN SAKTI  (GELGEL)

1.1
I Dewa  Gde Gelgel

1.2
I Dewa Gde Sibang

1.3
Dewa Ayu Gangga

1.4
Dewa Ayu Kania


2.2
I DEWA UNDISAN (KUSAMBA, LEBAH KLUNGKUNG)

2.1
I Dewa Branjingan

2.2
I Dewa Kepel

2.3
I Dewa Bambang

2.4
Desak Mangu

2.5
Desak Danu


2.3
I DEWA BAKAS (BANGBANG BANGLI, TAMBAHAN BANGLI)

3.1
I Dewa Pindi

3.2
I Dewa Nila

3.3
Desak Sayub


2.4
I DEWA TAMBAHAN   (BANGLI CEK KEMBALI)

Versi  Prasasti Manggis

4.1
Dewa Kayu

4.2
Dewa Manduang


2.5
I DEWA  BATU AJI (TABANAN, BLATUNGAN)

5.1
I Dewa Bukit

5.2
I Dewa Buluh

5.3
Desak Wija

5.4
Desak Sari


2.6
I DEWA KEMBENGAN (SATRA, NYALIAN, PADANG KERTA KARANGASEM)

6.1
I Dewa Gede Bangsal

6.2
I Dewa Tembau

6.3
Desak Merta

6.4
Desak Gunung


2.7
I DEWA BUKIAN (........)

7.1

7.2

7.3

7.4


2.8
I DEWA KLACI (SAPAT UBUD, NONGAN KARANGASEM),

8.1
I Dewa Pacung

8.2
I Dewa Salakan

8.3
I Dewa Gde Wira

8.4
Desak Gina


2.9
I DEWA  SANGSI ( BULELENG, SELATI BUNUTIN, TALANG JIWA, TABAHAN TEMBUKU BANGLI,NYALIAN,  TIMUHUN KLUNGKUNG,)
9.1
I Dewa Dauh

9.2
I Dewa Muku

9.3
Desak Rai Sangsi


2.10
I DEWA TANGGAHAN  (SUSUT BANGLI, BATUBULAN)

10.1
Dewa Alit Tanggahan

10.2
Dewa Kosa Tanggahan

10.3
Desak Mudi

10.4
Desak Gelar


2
I DEWA NUSA  (VERSI PURI KLUNGKUNG)

2.1
I DEWA  SUKAWATI

2.1.1
IDEWA  SUMERTA

2.1.2
I DEWA SUWECA

2.1.3
I DEWA SUBRATA

2.2
I DEWA  ANOM BENGKEL (..........)

2.3
I DEWA PEKANDELAN ( BATUAN SUKAWATI)

2.4
I DEWA  WARINGIN (.......)

2.5
I DEWA  BATUBULAN (..........)

2.6
I DEWA ABASAN (BATAN BUAH ABIAN SEMAL)


3
I  DEWA BANGLI  ( VERSI  I DEWA DHARMAWAN)

3.1
I DEWA PIKANDEL

3.2
I DEWA  TEGES

3.3
I DEWA WARINGIN

3.3.1
I Dewa Biakandel

3.3.2
I Dewa Jaya


3.2.2
I Dewa Tepet

3.2.3
Desak Jati


3
I  DEWA BANGLI  ( VERSI  GEDONG KERTYA)

3.3.1
I Dewa Wandira

3.3.2
Desak Rasti

3.3.3
Desak Wangi


4.   I DEWA PAGEDANGAN

4.1.  I DEWA BATUBULAN

4.1.1
I Dewa Tonja

4.1.2
I Dewa Mambal

4.1.3
I Dewa Kengetan

4.1.4
Desak Sri



4.2.1
I Dewa Kukuh Basang

4.2.2
I Dewa Wana Sari

4.2.3
I Dewa Anom Srongga

4.2.4
Desak Basang



4.3.1
I Dewa Gunaksa

4.3.2
Desak Sariana

4.3.3
Desak Timus


5.   I DEWA ANGGUNGAN      (VERSI  I)

5.1. HYANG  TAKMUANG

5.2. HYANG GUWET

5.3. HYANG ABASAN

5.4. SANG AYU TANJUNG

5.5. SANG AYU PADMA


5.   I DEWA ANGGUNGAN  (VERSI II  PIAGEM PELAPUAN)

5.1. HYANG TAK MUANG

5.1.1. HYANG GUWET

5.1.2. HYANG ABASAN

5.1.3. SANG AYU TANJUNG

5.1.4. SANG AYU PADMA










4
2
I Dewa Pemayun ( Dalem Bekung)

+
I Gusti Ayu Samuan Tiga (putri I Gusti Dauh Manginte/Kepakisan)

1
I Dewa Ayu Istri Pemayun


4
2
I Dewa Anom Sagening (Dalem Sagening)

+
Ni Gusti Ayu Diler

1
I Dewa Anom Pemayun

+
Ni Gusti Ayu Pemacekan

2
I Dewa Dimade

3
I Dewa Ayu Rani Guwang

4
I Dewa Dawan

5
I Dewa Karangasem.....?

+
I Dewa Ayu Kendran

6
I Dewa Angkup (SUMBER Dewa Rai Asmara)


+
istri lain

7
I Dewa Pesawahan

8
I Dewa Cawu

9
I Dewa Belayu

10
I Dewa Sumertha

11
I Dewa Pameregan

12
I Dewa Lebah

13
I Dewa Sidan

14
I Dewa Kabetan

15
I Dewa Kulit

16
I Dewa Bedulu

+
I Dewa Ayu Gedong

17
I Dewa Anom Manggis

+
Ni Luh Pasek Panji

18
I Gusti Panji Sakti

+
istri dari I Gusti Diler

19
I Gusti Mambal Sakti (Puri Sibang Kaja)



5
1
I Dewa Karang

1
I Dewa Watuaya (di Batuaya, Karangasem, Bitra Gianyar, Gelgel Klungkung)
2
I Dewa Putu Kapal (Gelgel dan desa yg lainnya, Prasasti Manggis)

3
I Dewa Mengwi

4
I Dewa Ayu Karang

5
I Dewa Ayu Kapal

6
I Dewa Ayu Mengwi


5
1
I Dewa Kaler (I Dewa Kaler Sakti) (Prasasti Nusa Penida) (Puri Satrya Dalem Kaleran Kuta, Denbukit, Nusa Penida, Belang samu)
1
I Dewa Batan

2
I Dewa Pasekan

3
I Dewa Gianyar

4
I Dewa Budi

5
I Dewa Ayu Batan

6
I Dewa Ayu Gianyar


5
1
I Dewa Anom Pande

+
I Gusti Ayu Tusan

1
I Dewa Lanpijeh

2
I Dewa Tusan

3
I Dewa Tamesi

4
I Dewa Ayu Gedong

5
I Dewa Ayu Tusan

6
I Dewa Ayu Tamesi

+
istri lain

7
I Dewa Gede Keramas

8
I Dewa Gede Pasekan


5
1
4
I Dewa Duwuran

+
Gusti AyuTelabah

1
I Dewa Telabah

2
I Dewa Asah

3
I Dewa Tegeh

4
I Dewa Ayu Tutur

5
I Dewa Ayu Kumuda


5
1
5
I Dewa Timbul Gunung

+
I Gusti Ayu Basang Kasa

1
I Dewa Basang Tamiang ((Beng, Seronngga, Lebih, Satra Kll)

2
I Dewa Ayu Gangga

3
I Dewa Ayu Tirta


5
1
6
I Dewa Anom Bengkel

1
I Dewa Kamasan


5
1
7
I Dewa Kalanganyar

1
I Dewa Kalang

2
I Dewa Munduk

3
I Dewa Munggu

4
I Dewa Siman

5
I Dewa Ayu Sangka

6
I Dewa Ayu Terang

7
I Dewa Ayu Maduana


5
1
8
I Dewa Tangeb

1
I Dewa Bungbungan

2
I Dewa Padang

3
I Dewa Ayu Pindi


5
1
9
I Dewa Sukawati

1
I Dewa Batu

2
I Dewa Tonja

3
I Dewa Peling

4
I Dewa Bona






PEMERINTAH PROPINSI DAERAH TINGKAT I  BALI
KANTOR DOKUMENTASI BUDAYA BALI
PROPINSI DAERAH TINGKAT I BALI
JL IR. JUANDA NO : 1  TLP. 228593ALIH AKSARA LONTAR
   TAHUN 1997
BABAD RUG KARANGASEM SASAK.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               


















1.b.Semoga tidak ada aral melintang,
Sekarang akan dicertakan,  tentang prilaku seorang yang dipuja puji dan digormati sebagai junjungan  yang bertempat tinggal di Pulau Sasak, betul  betul  sangat dihormati  dipuja oleh  raja raja Nusantara.tidak ada yang mampu menyamai kemahiran Baginda raja,Selalu berusaha membuat kebahagiaan para masyarakat beliau.
Lama kelamaan mungkin karena sudah waktunya  Jaman Kali, jaman kehancurandan memang tak bisa dihiondari karena sudah kehendak Tuhan yang mahakuasa,sama sekali tidak bisa dihindari karena suda  Titah  beliau,bagaikan  Waktu Kehancuran sudah  tiba,sehingga dicirakan dengan prilaku  baginda Raja   seperti lupa dengan kewajiban sebagai pemimpin  di daerha Karang asem, dan 2a. apalagi teerhadap  leluhurnya,yang telah  menganugrahi dulu, juga  belum melakukan yadnya  yang sebanarnya harus dihaturkan kepada para leluhur,beliau  sehingga sangat santai  baginda  memerintah dan seolah tidak menghargai kewibawaan baginda.  Yang mana seperti leluhurnya sebelumnya. Juga sama sekali tak ada perhatian terhadap lelangit baginda,seperti  manhaturkan putru  agar mampu untuk mencapai kemoksan, dan mampu member kebahagiaan kepada keturunannya semua, nah demikianlah prilaku  baginda, bahkan sekarang semakin tak karuan tingkah laku baginda memegang  daerah  Amlapura, karena selalu  diliputi rasa tamak,dan sangat dipengaruhi oleh  tigamacam  godaan yg luarbiasa, yaitu , loba,  bingung , dan durhaka, dan 2b.semakkin kacau balau, yang mana diatas mana  bawah tidak karuan karuan  sehingga  menghilangkan tata kenegaraan dan budi pekerti,sehingga  masyarakat tak pernah diperhatikan, seolah olah tidak mempunyai rakyat, begitu pula rakyat semakin menjadi jadi, sehingga baginda raja bagaikan bersipat raksasa.Begitu juga keluarganya tak diperhatikan  kayak tidak ada hubungan dengan keluarga, apalagi sahabat dan teman,sduah tidak ada lagi rasa kekrabatan anbtara raja dan masyarakat.sehingga  rakyatpun demikian  sehingga  mengakibatkan terjadinya  pertikaian dan perselisihan antar  keluarga.sehingga yang diatas sebagai pejabat semakin menjadi jadi dan yang dibawah diperas oleh yang dibawah dan tertekan. Sehingga menjadi kabur semua, yang mana masyarakat , yang mana hitam , yang mana putih  pokoknya  selalu warna abu abu, tak karuan.
3a.dan akhirnya kebanyakan salah  tafsir dantidak ada sama sekali mau mempertahankan kebenaran..akhirnya  terkjadi salah makan…sehingga disebut telah melanggar   adat tradisi dan menghilangkan tata krama Karangasem, sehingga semakin sering terjadi pelanggaran sek, sek bebas.    
Perkawinan yang melanggar  susila, meladeni saudaranya sendiri.sehingga   baginda raja menggunakan   hak semenamena setiap orang yang diinginkan agar  mau meladeni  kepuasan beliau,seperti  bagvinda  raja  berselingkuh dengan  putrid raja Pemayun, bernama Dewi Ayu  Agung,
Sedangkan Igusti NYoman Karang berselingkuh dengan Gusti Ayu Putu, dan Ki gusti Made Karang berselingkuh dengan  gusti Ayu Karang  semua  seolah tidur, tak ada yang berani  berkomentar terhadap hal yang terjadi.
3b.Karena  bukan urusan dan  bila pun  ada yang berani berbicara,  dan menyinggung hal tersebut  pasti akan menemukan ajalnya,. Dan selanjutnya  tidak diceritakan lagi, begitu  lama berlangsung  hal tersebut, KI Gusti Nyoman Karang,berulah sebagai penggoda  dan berulah, berharap  mencari kewibawan, bermaksud  akan menguasai  daerah Sasak,  Sangging mataram, sangat  besar  harapan beliau.Apa   apa  sebab  demikian,karena banyak masyarakat  Cakra  yang telah dikalahkan dulu, dan sekarang  banyak yang  menganggap bahwa  tidak kenal dengan   kiyai gusti nym karang, sedangkaqn Beliau dulu bertempat tinggal di Loji  di Sangging Mataram.
4a. karena tidak lagi di Sangging Mataram, dan ada salah satu saudara perempuan beliau tinggal di loji   Mataram, di serahkan kepada  Arya di Mataram,  agar bisa berkelanjutan  keturunannya di masa mendatang,Dan sekarang Ki Gusti nyoman Karang, kena  firnah sehingga itulah sebabnya  beliau sangat marah dan tanpa kompromi lagi, karena juga sudah  jaman kali yang sangat mendorong untuk berbuat  marah. Sehingga banyak memperhatikan tingkahlakunya  baik dari pula sasak maupun Bali dan Nusantara.tidak ada   cacad nya  akhirnya,karena  kemahiran beliau, sehingga menjadi jadi  kejengkelan dan ketidak pusaan beliau melihat keadaan  daerah seperti itu.
4b.dan  diketahui prilaku beliau oleh Arya Mataram,dan hampir membunuh dirinya sendieri,karena sudah dikenal semua Sangging Mataram sudah terkenal  mengalahkan semua musuhnyasebelumnya,seperti dulu pada saat perangnhya Ki Gusti Gede karang.dan saat  5a. 5.a.mengalahkan  pasukan Buleleng  isaka warsa,1729,dan juga pada saat perang Gusti Pahang. Tahun isaka 1744, dan juga saat perang  Cakra, sampai terbunuhnya  putra raja Goa, dan hancur lebur oleh beliau dan Manajahi  dipenjarakan. Isaka tahun 1748, inilah yang sangat membuat panas hatinya gusti nyoman Karang.  Itulah sebabnya  beliau membuat  naya wiweka,membuat agar  lapar  masyarakat  Mataram, bila sudah kelaparan  masyarakatnya jelas dia akan mencari bantuan dan akan berbakti kepada yang   member bantuan sebagai Tuannya, dengan saudaranya berembug, sehingga  muncullah tipudayanya, bersama  MaDE TATUR, Ketut Liran, Kenok, made bukit,itulah akan melaksanakan tipudayanya
5b semua   daerah hutan , gunung dan kebun,dan  hampir semua daerah juga termasuk Karangasem.dikurung dengan pager dan dipersulit,dan dibut larangan ketat, sebagai mangsanya  begitu lah kata beliau dengan sangat yakin dan sumbar,sehingga banyak warga  Mataram  kena sakit dan kelaparan, dan diambil semua  hewan, sampai ketimur Juring, demikianlah  wiwekanya beliau
6a  akhirnya sangat memelas  warga mohon kepada yang di tuankan, sehingga terkejut   Arya mataram, dan sangat merasa didalam hatinya. Kenapa kok bisa begini perbuatannya  ki nym karang.
Kenapa  justru  saya  yang kena rekayasa ??Berarti sangat kentara Iri hatinya Nyoman karang, mengharapkan kehancuran saya, begitulah dalam pikirannya  Arya mataram,dan juga sambil mencari jalan kelauar dan  mencoba membuat rekayasa agar mampu membalas dendam,
Hampir  setengah kekayaan sudah habis untuk memberikan  sangu kepada  masyarakat Mataram
Setelah dipertimbangkan karena kesetiaannya masih kuat dan  baktinyapun masih tetap keliahataninilah salah satu  upaya Arya Mataram agar bisa menandingi naya wiweka   nyoman karang, karena masih teringat akan kasih saying leluhurnya. Seperti Radenipun sampai di  Juring timur.semua yang di temui  disapa dengan senyum ramah tamah, seperti masyarakat Praya, kowang, watukliyang, sacra, tetapi  radening  Praya yang bersaudara   dua, bernama raden AWyat dan Raden Wiatmaja,  yang kehilangan istri sehingga tak tahu tujuan…  inilah yang diusahakan dibantu oleh 7a.Arya Mataram, dan diberikan pengertian bagaimana  persyaratan   pershabatan saling tolong menolong dan  akhirnya  bisa dibantu  dan istrinya pun ditenmukan.dan dikatakan semuanya oleh arya Mataram, sehingga  Raden wiratmaja  bisa dikuasai dan  bersedia untuk bergabung dengannya.dan akhirnya  raden Wirat  bertanya  apa yang bisa saya lakukan untuk membalas kebaikan Arya Mataram, juga termasuk raden Kopang  yang bernama Raden Andesa  yang mana juga kapongor oleh Raja karangasem, yang mana diusir oleh beliau  menuju daerah pegunungan, ini juga bisa   betrgabung bersama  Arya Mataram,
7bdan beliau diberikan  sangu  demi kelancaran dalam kehidupan sehari hari,dan  untuk diajak melawan  tipudayanya  ki Gusti Nyoman karang,,karena semakin nmejadi jadi kecurigaan  kigusti karang terhadap Arya Mataram, sehingga kerusakan  Mataram  di perbanyak lagi dan semakin mambabi buta,dan berpikir bahwa tidak adalagi yang lebih mahir membuat dayua upaya dari  diriku . katanya. Sehingga  marahlah pada  para tanda mantrinya, agar semakin hancur  Negara ini.agar inilah  dinikmati oleh  Sangging  Amlaraja  dibarengi dengan  mabuk terhadap  perempuan, dan mabuk  karena  raja putri  berstatus  laki, begitulah  keturunan pemayun,disanalh  ikutikut  menyebar berita  sekehandak hatinya…karena  mabuk minuman kersa.
8b.sehingga  semakin banyak masyarakat kena  keributan dan kelaparan. Akhirnya  pemerrintahan semakin rusak dan hubungan masyarakatpun semakin hancur demikianlah yang diperbuat
Dan  akhirnya  putrid raja  mengadakan utusan pada mantra, mencari dan memilih bayi yang mana akan di pakai sebagai anak nya,agarcdapat  bayi perenmpuan  dan cantik rupa, sehingga lagi lagi membuat daya upaya yang sangat rahasia,bagaimanakah  uapaya yang akan dilaksanakan ???ada  9.a.apa keliahatan tapi bukan api. Keliahatan ada   hujan tetapi  bukan hujan,seperti itulah persamaan upaya beliau. Keheranan orang orang menyaksikan, sehiungga tersebar berita yang  bagaikan  isu burung  terdengar oleh masyarakat, tetapi dentah dari mana berita tersebut  bahwa raja putrid  mengharapkan seorang  anak angkat, banyak yang berharap bayinya di[pilih dan akan berjanji ngaturang  guling bagitu tanhggapan masyarakat terhadap  upaya yg disebar
9.bSemua terpengaruh olerh berita tersebut  se daerah sasak. Sehingga  ada yang lari  dimana mana tak keliahatan ada  bayi, di gunung    hutan, rumah rumah…. Hampier sepi….
Ada juga  yang menitipakan  bayinya di keluarganya terdekat termasuk ke mataram, banyak cara  mereka untuk menymbunyikan  bayinya se  daerah karangasem,  sehingga  bnayk yang tidak lagi berharap menjunjung Nyoman karang, masyarakat  sudah tidak berniat lagi  akan bertuan thdp  ki 10.a.Gusti  nyoman Karang,sehingga  melengok Tak bisa berbicara  Ki Gusti Nyoman karang karena merasa kalah dengan serangan balik upaya  Raden Mataram,  demikian  banyak yang memuji kepintaran  Arya Mataram, karena sudah mengwasai semua sastra utama dari kecil,sudah mempertahankan kebebaran  dan ajaran  Agama.
10.b.bertindak  seperti raja sangat bijaksana. Dan sudah  penuh keyakinan dipegang teguh  tetapi  hanya satu  yang  membuat  hilang semua  yaitu  berselingkuhh sehingga semua pengaruh sastra hilang karenanya, kesaktian beliaupun hilang. Karena sangat susah  bagi beliau menghindari  pengARUH indrya  bagaikan racun Asmara,  tetapi semuanya  karena  darah keturunan lah yang membuat perbuatan tersebut/.
11a.karena  kenikmatan itu bagaikan sorga, neraka  dibilang bila terlalu lama  tak dapat menikmati Sri NGurah karangasem  dianggap mampu akan memerintah daerah  dimohonlah beliau  oleh adiknya, swehingga semua perbuatan tsb  bagaikan menghilangkan semua  warna  putih nasi  oleh sebutir injin yang menyebabkan hitam ,  akhirnya  bukannya nasi putih tetapi karena    dimasak maka  jadilah  nasi hitam, sehingga    yang berbuat benar pun akan menjadi jelek  karena   telah masak, nasi putih, juga nasi ireng seperti perbuatan yang  dulu.
11b.  membuat marah    Dewi Sudesna  dan akhirnya patih  Kicaka pun akhirnya  meninggal.
Begitulah  akhirnya  meninggalnya patihnya sendiri karena raja tidak pernah menasehati,  aptih  tumenggung maupun tanda mantra.Sekarang  akan kembali saya ceritakan, Ki Gusti Nyoman Karang,semakin  bingung dan mengomel dalam hati,kesal  karena  beliau   beliau  berharap  wadwanya  berperang dan berselisihan. Dan  disuruhlah  masyarakat agar  mempertahankan  bumi  jajahan,  dengan  menaruh tanda  / cirri,  sehingga  berebutlah  banyak sekali  yang   ikur  memasang tanda.,  bersama dengan masyarakjat  Kateng, betul bertengkar,  karena karena sama sama  mau  memeriksa di daerah.  Datang  seorang tanda  mantra  Yng mau menyelarai  pertengkaran mereka,dan juga  di kembali  pada  masing masing daerahnya,kalau  dibicarakan  lkama sekali  belum juga  selesai, akhirnya  sampai  habishabisan  naya wiweka, bahkan setiap hari  berbeda cara
12.a menyelarai  mereka,menurut  Ki Gusti Nyoman Karang   agar dibagi dua   daerah Kateng tsb,.
Tetapi  prabhu di Mataram  tidak mau memberikan,  begitulah keputusan  dari  Mataram,begitulah  kata  utusan  yang berasal dari Mataram,   Mantri yang diutus  bernama  Made Pajang,Nyoman   Wanasara,  Gede Wanasari, yg berasal dari  brahmana   satu orang yang bernama  Sang Wayahan Rai   begitu tiba  mereka berempat di Karangasem,  dipersilahkan  mengambil tempat duduk di  Balai yang ada ukirannya, disana berjumpa dengan  paduka raja Gusti Ngurah  Made Karangasem.
12b.  sedang bersila  duduk di  singasana, dan  berkata   dengan  menanyakan  apa sebenarnya  sebagai tujuannya  datang ke  Karangasem,  setalah ditanyakan sebagai diatas   menjawab para  utusan  berempat, ampun paduka,  kami ini diutus oleh pernah  kakek paduka,  yangmana  semua  pesan ini ditujukan kepada  pangeran, dawning  nenten uning  ri pidadab tungkase,  masalah  masyarakat  Panuja dengan masyarakat Kateng,  merebut  tentanag  daerah  jajahan, tetapi  sedari dulu yang kami ketahui  adalah  segala  hasil  daerah  jajahan  di nikmati oleh  Orang orang Kateng,dan  sebagai bukti  juga  sudah tersirat  di dalam Prasastinyua.   Dianugrahi oleh Raja  Stri maharaja,dan sekarang  setelah mau dibagi marahlah  warga   kateng  dan sekarang  diharapkan oleh  [para  kakeknya…
13a.karena  juga  saking kebanyakan   warganya,  mau membagi dua  pada  satu  pulau sehingga  kakek beliau  membuat  Balaka,  karena   para  leangit  para  kakek beliau  hanaya   datang pada  paruman  agung yang merasa  satu warih  , para  kakek yang mengetahui hal tsb,entah bagaimana  hati kakeknya  tidak menentu  karena  hanya  kakek yang menentukan segalanya,setelah tiba di tempat   percayalah  kakeknya  beliau itu b bahwa yang sebagai tujuannya adalah keagungan  prabhu / jabatan.
13b.entah  di masa depan ada yang menanggapi  yang bersipat jahat  yang akan menantang keagungan beliau, sudah merasuk dalam hatinya, tidak  kuasa  akan membakar  api kemarahan  musuh,itulah yang sangat diharapkan, oleh  leluhur  paduka  agar bisa membahagiakan  beliau.
Begitulah kata dari sri  Paduka  ratu Ngurah  Made karangasem. Hanya itu yang  bisa saya sampaikan tidak ada lagi   yang bisa saya katakana toh  jugab  kakek yang mengemong kekuasaan ku disini,begitulah  nasehat  kakek yang pernah saya  dengarkan  dari yang berkuasa bersatana di Loji,dan nmenyarankan agar jangan sampai lupa dengan nasihat  kakek, walaupun sampai sekarang  ada bjuga  masyarakat   panuja  yang masih membicarakan itu,\
14a.  akan  berniat untuk membagi dua  daerah jajahan tsb, jajahan Kateng. Tetapi  jauh rasanya  menurut ku,karena  tida ada yang menghormati  pihak  panuja kami,karena  sudah  wirya dan menerima   baik suka  maupun duka  di pulau sasak, tanpa ada  hambatan  hatiku untuk bersamaan dan jangan sedikitpun merasa ragu dan bimbang  akhirnya  utusan tsb permisi pulang.
Tidak diceritakan dalam perjalanan  dan akhirnya  sudah tiba di Mataram, dan   langsung menuju Puri Kilyian,  dan menghadap pada  paduka Ratu, dan semua sudah di paparkan apapaun yang dikatakan Ngurah  Karangasem,senang  Ratu   Ngurah Ketut Karangasem  mendengar  dan bertanya,”
14.b.  Siapa saja yang dalam  Pertemuan itu, adakah  Sang Wayahan Lebah ? dan termasuk Ocong ?
Kakek  Nyoman karang , Apakah  tidak hadir  disana ? Memang benar Ratu paduka, tidak ada beliau yang paduka  tanyakan, lagi beliau bertanya, bagaimana  Kesan wajah kakek ? Bagus  kesan Beliau paduka  ratu.  Dengan senang hati beliau memberikan  piteket yang telah saya  sampaikan, saat itub 15.a.tidak ada yang menambhahi makanya   itu saja  seperti yang hamba sampaikan  nasihat  beliau.Kalu begitu  Senang   saya dan bahagia, begitu paduka menjawab lagi.Nh itu lah yang saya     inginkan yg membuat  saya  bahagia  dan akhirnya be;liau membubarkan peparuman,Besuk setelah itu  adapun perintah  paduka Ngurah karangasem, agar  memberitahukan paman  beliau Sangging Pramarana,
bernama :KI gusti Bagus  Made,lama  datanglah beliau  dan diceritakan  segalanya  hasil keputusan  bersama  keputusan Mataram,Kalau begitu  memang benar sekali, karena  memang demikian yang pernah   hamba  dengar  sedari dulu.    Memang benar  jajahannya, adalah   wadwa  Kateng,memang milik dari lelangit  kakek Mataram,walaupun bagaimana ada  karya, maharaja dewata disini  pasti  datang ke Mataram, Dan sekarang Bagaimana  ayahnda terhadap  perkataan wadwa Panuja
15.b.tidakkah dari mereka  mendahului memaksakan kehendak karena  kelobaanya ?tidak ingat dengan apa yang telah disepakati dulu,  begitulah Ki Gusti bagus  Made   kepada paduka ratu  Ngurah karangasem, lagi beliau berkata  kepada  Wayahan Lebah, Nah sekarang saya akan perintahkan padamu Lebah, untuk pergi ke  Shindhu Raja,  menghadap pada  adikku,Kkai Nyoman Karang, sampaikan  juga  maksud dan  pesan saya,apapun yang saya  katakana tadi,
16a.Janganlah  takut  menyungsung  keputusanku , dan perkataan saya,dan kalau bisa sampaikan dari awal sampai tercetus  keputusan ini,dan akhirnya permisilah Wayahan lebah mohon diri,dan  menuju  jalan  akan menghadap ke Shindu raja.dan merasa  dalam dirinya  Wayahan lebah, bagaikan  telor dipait  batu, begitulah susahnya saya sekarang,kesana salah kesini salah, begitulah   katanya dalam hati sembari  berjalan.ngedumel,.Dan segera tiba di shindu raja menghadap ki Guti NYoman karang, sedang  berdiskusi bersama  Gede Koyon, KNOK,  dan sedang berkata  Ki Nyoman Karang<:Koyon  KNOK, bagaimana  pendapatmu ???menurutku  aka  akan  tandingkan  anatara Wadwa Panuja dengan Wadwa  Kateng, kalaun menurut  saya sendiri , kemungkinan ada lima   makna dan manfaatnya  terhadap  daerah jajahannya, ya lima  bagian untuk  Desa panuja, kalau 16.b.Kateng  satu bagian,saja, juga  sudah termasuk  yang sudak di setujui dan  ada  dalam Prasasti  atau Piagem,juga  atas  anugrah beliau Raja Dewata  yang dulu, karena   adapun Watang  Putung   menurut hamba,begitu  atur  dari  Gede Koyon dan KNOK,  memang benar  seprti apa  yang paduka  Katakan .karena  anak beliu sebagai  lambing disini di pulau sasak, dan mempunyai selebar  gunung,wajar    putra  beliau menikmati dan dapat panganugrahan semua,tidak ada lagi yang lebih utama dari anak pewaris  beliau, putranyapun berhak untuk mengwasai  pulau Sasak,tidak  wajar  dong  putra beliau  meminta minta  kepada  orang lain ?????
17.a.pasti akan bermaksud  mebela  pati kalau  melihat ini, apalagi  putra beliau  dikuasaqi  dijajah oleh oleh Orang Mataram.  Karena  Mataram itu kan tingkat Mnca kecamatan,  begitulah menurut hamab karena  sama seperti : Kagesangan,  Pagutan,Mamenang,  begitulah atur dari Gede Koyon dan  KNOK,dibumbui dengan   semangat   memanas..saat itulah  datang  Wayahan lebah menghadap dan merunduk  dan segera  melaporkan atas  kedatangan beliau.Ampun tuanku, paduka  hamba ini utusan dari paduka Ngurah karangasem,  untuk menyampaikan tujuan beliau, Adapun  keputusan Mataram  yang juga  harus diketahui oleh  tuanku juga  tentang  permasalahan  Kateng dengtan Panuja, Pembagiannya akan dilakukan  seperti yang  dulu dulu .dan mengwasakan jajahan tsb seperti semula.akan diawasi oleh  Putra beliau,baru demikian merasa sesak ,  hatinya  Gusti Nyoman Karang.setelah mendengar berita  tsb dan berubah total    raut  muka beliau.mendelik matanya,dan memerah   wajahnya,bergetar  di tempat duduknya bersila  dan berkata “:Siapa  yang punya  rencana busuk ini ????????????!!!!!!!!!!!!MENGHINA  TEMAN  SAUDARA DAN MENJUNJUNG MUSUH ??betul  betul tidak  sama sekali menghargai  manusia.. yang mendahuli para relawan…luar biasa licikk rencana ini berarti tidak ada gunanya  kewibawan  yang mana  diagungkan oleh para  Manca, seolah berani melepaskan  uluran tangan…. Bagaimana kalau Paman Lebah ?????seandainya annda  dikuasi oleh Mataram ? coba  lihat, karena sebagai  Manca  yang di Mataram, begitu menurut pemikiran saya sebenarnya  masih satu  seperti : Kagesangan,PagutanMamnang, begitu kata  Gde  Koyon, Knok, bagaikan menyulut api kemarahan, saat itu  datanglah  Gusti  Wayahan lebah menghadap  dan  memaparkan tujuannya  datang,. Ampun paduka,  hamba  adalah sebagai utusan,  dari Mataram, datang kesini untuk menyampaikan tujuan kakanda, tentang masalah  Panuja dengan Kateng, maksudnya  akan di  ambil lagi seperti yang dulu, tujuan Kakakandaadalahuntukmemberikan
17.b.Itu yang akan di perhatikan oleh anak beliau,Semakin sesak  dadanya beliau Gusti NYoman karang,dan segera berubah wajahnya, murung, sebel, mendelik mata beliau  memerah  wajahnya,bergetar  di tempat duduk beliau  dan sembari berkata dengan kesal, siapa  punya  rencana ini ??menghina teman dan memuja  musuh ? betul betul nggak punya perasaan,sama sekali nggak ada rasa berpihak keluarga? Licik, picik  rencana ini,percuma  tidak ada gunanya  diagungkan dipuja oleh para  Manca,
18a. bagaikan menolak  uluran tangan…. Bagaimana kalau menurutmu paman Lebah ?Apakah tidak demikian seperti kataku ??baru demikian  diam  Wayahan Lebah tidak berkata sedikitpu,hanya diam  dan menunduk melihat tanah,seolah ditusuk hatinya beliau, akhirnya Gusti Nyoman Karang segera turun dari tempat duduknya dan  pergi  segera,keluar  ke Bencingah  halaman puri,dan langsung ke jalan Raya bertingkah,menjinjing ujung kain,seperti tak adav yang mengiring,karena  kemarahan yang luar biasa memaurti merasuk dalam jiwanya,seolah mengamuk  dalam hati sendiri karena  kecewa yang luar biasa.setiap orang katemu ditantang dan tidak ada yang berani memang begitulah karakter nya  gusti nyoman karang kalau dalam keadaan marah dan bingung…..
18b.wayahan lebah akhirnya  dipeluk, dari arah belakang, takut dan berkelitlah  Wayaah lebah,karena melihat tingkah laku  tuannya seperti itu, semuanya  bingung panic tak ada yang berani bicara, dan akhirnya Gusti Nyoman karang kembali memasuki keraton langsung  duduk,lama sekali beliau tak berbicaraakhirnya  diingat ingat kembali semua perkataan beliaukarenab terslimut oleh kemarahan,sambil beliau mekan sirih, dan akhirnya  berkatalah beliau :pakulun pakulun sri paduka Ratu,seperti  apapun yang pernah  Paduka katakan padaku,,salah terpikirkan olehku,karena  wadwa panuja banyak yang mati, dihancurkan  karena  merebut  jajahannya.
19a. sekarang atas perbuatan  wadwa  kateng,apa yang didapatkan berani mempertahankan  jiwadengan tuluus  iklas demi perebutan bumi tempat tinggalnya,dan itu akan dikuasai  sekarang,mungkin karena keiklasan   diri mereka  untuk menunjukkan bakti,dan sekarang tidak diperhatikan  bagaimana  akhirnya  manfaatnya  bertuan??karena  sekarang dianggap musuh, bagaimana ,mungkin karena itulah mereka telah mengetahu sehingga muncul kemarahan,dan 19.b.dikalahkan oleh  Mataram,saya  malu bila tidak dilanjutkan  sekarang, karena sudah  di pertanyakan dan dilaksanakan, betapa malunya kalau nanti  lahir kembali,Diam  aklhirnya   Sri paduka ratu,mendengar b katakatanya Gusti Nyoman Karang, Gusti bagus made berkata,:Cucuku,sudah berapa  lama  kakek berdiam hati,kalau bisa tolong dipikirkan kembali, karena  manurut Kakek pada saat ini.tidak ada lain ayahndamu di Mataram, sebagai  inti maksudnya  adalah mengambil alih keagungan kerajaaan,disini di Pulau Sasak,karena  dianggap musuh yang ada di Bali, siapa lagi yang akan berani bergabung untuk memerangi  jagat Bali,walupun disini di daerah
20a.sasak,kalau memang sudah keinginanya.itulah sebabnya kaki berpihak pada Mataram,tak bisa dipungkiri pasti aka nada penjahat dan penghianat akann muncul,walaupun dipihak rakyat  Panuja,sebab  tidak ada kecocokan dengan Mataram,, yah dengan cara mungkin akan  dengan memfitnah, seperti apa yang sudah saya katakana di depan,Demikianlah usulan Gusti bagus Made,semakin bertambah  panas  hatinya  Gusti Nyoman Karang, bahkan berlinag airmta,kalau memang begitub sebaiknyalah serahkan saja  panjak PANUJA    ke Mataram, karena sudah tidak ada lagi usulan  hanya  itu yang bisa didsikusikan berdua.
20b.berbicaralah Sri paduka ratu Ngurah made Karangasem, seperti kata baliau  paduka :begini sebenarnya  Kakek,bukan begitu, mungkin  saya  salah tafsir tentang pendapat  kakek, jangan tersinggung, begitulah kata beliau paduka Ratu,dan akhirnya sama sama  keluar  dari pertemuan,masih ada  Gst Wayahan Lebah dengan Sri Ratu, sembari sambil berbisik, bisik,paman jangan  khawatir,!!  Kapan dan  bagaimana mungkin akyu akan memerangi
21.a. Mataram ????kemungkinan  walaupun Dang Hyang Narada datang turun disini dan menantang perang pada ku , baru aku mungkin perang  melawan beliau, hanya paaman yang masih bisa mengerti dan tahu apa isi hatiku, paman, dan Gusti wayahan Lebah  membenarkan apa saja yang dibicarakan ratu, akhirnya  beliau   berpamitan, dan tidak lagi diceritakan di dalam hati masing masing. Masih terbayang baying  dalam pikirannya…Lagi sekarang Gusti Nyoman Karang  mengutus KNOK, agar  membicarakan dengan semua  keluarga saudara  baliau, yang penting tentang keputusan Mataram tsb. Jugab  diutus  Made Tawur, nengah paguyangan,Ketut Pasedaan,akhirnya  berangkatlah mereka menuju ke barat,Tidak banyak diceritakan dalam perjalanan dan  tibalah di Mataram,
21b.dan segera  menghadap pada  Mataram, dengan didahului sembah bakti sebagai tanda kehormatan, Inggih ratu Pangeran, kami  diutus oleh  saudara putra anda,yangmana tentang  Diri anda Pangeran   wenten  sedikit sekali usulan beliau,beliau bersedia  rakyat  Panuja  dikalhkan walaupun dengan  memperrtaruhkan nyawa,  dan juga  kami  bersedi a sebagi putra  sudah mengalah dan   sepertiitulahhh pikiran mereka, karena  ada  cucu  akan memohon daerah jajahan Kateng separo,begitu menurut pendapatr  kata  Sri baginda  Raja dilanjutkan oleh kakeknya, tetapi tidak begitu banyak kata kata beliau,  yang penting membuat senang  hati masyarakat  Kateng.
22a.maksud  kakek  adalah memerangi dan membunuh semua  masyarakat  Kateng  tetapi  rasanya  hatiku tidak maiu seperti itu, kemablilah dan akku akan  mengembalikan  ambilah semua  wadwa masyarakatnya.biarkan  aku sendirian disini, ndak apa,,,
 Dan sangat  memohon di depan kakeknya. Dan   raut mukapun tidak seperti   hari sebelumnya,Diam membisulah para utusan,hanya  satu yang diinginkan kakeknya  adalah membunuh  rakyat  Kateng,tak diduga ada sesuatu dalam diriku,seandainya  kakek  ada niat untuk berperang  melawanku   sebaiknya  ambillah  wadwa  rakyat semua, biarkan aku lebih baik sendiri yang  mati. Agar  betul betul  mati didepan kakek, disertai dengan  wajah  tidak seprti  dahulu. Begitulah ucapan beliau,  juga   swabawa  wajahnyapun tidak lagi seperti sebelumnya,para utusan hanya diam dan diammm,,,,lama sekali nggak ada yang berani bicara,seperti   tersinggung  menurut beliau,dan akhirnya  mereka  permisi dan berpamitan bersama menuju Karangasem  Setelah semua dilaporkan segala sesuatu yangv terjadi di Mataram,  kepada tuan ratu yg ada di karangasem.
22b.semua  melengok  tak bicara. Sesak dalam dada,tanpa sepatah katapun keluar …karena  saking ketersinggungannya sehingga sambil tidur  terus  dipikirkan…juga  tidak bisa  menghilangkan apa yang tersirat dalam pikiran beliau.seolah olah sudah kehilangan naya wiweka, daya upaya,,,tetapi tetap gusti Nyoman Karang hanya ada   berharap perang…hanya itu jalan terakhir,Gusti  Bagus Made juga masihesah terhadap  apa yang akan terjadi selalu menghantui pikirannya,seperti tingkag anak kecil bersama  rakyat berbisik, bisik,ada rasa seneng , ada rasa    bingung dan rnyeri , takut dan ngeri….itulah sebabnya  sambil  menonton menikmati  galang bulan,Karangasem atau Mataram sedangkan dia merasa  berasal dari Mataram,
23aSecepatnya  beliau mencari pemecahannya,karena sudah lama  mmerayu  ratu karangasem,  Bali, Sri paduka ratu Bagus Karang, bersedia  untuk ikut membela  perrang  melawan Sasak,dan juga akan bersedia  meminta baqntuan di Taliwang, dan bagar  bisa mengaqlahkan, atau ada upaya lain lagi,Adanyaputra sri Paduka ratuYang telah  wafat sima Tlagarung  yang mana bernama,:KI Gusti Gede Ngurah bersepupu bersaqma raja Karangasem,begitu sebenarnya semula, karena sudah  bersitri dengan anaknya  gusti Nyoman Karang,  yg bernama Gusti Ayu Putu,apa kira kira yang akan diahrapkan dariputra  laki beliau karena   masih kecil dengan Aji, ayahnya, pasti akan merasa segan. Sehingga pasti tidak akaqn rukun berswami istrin itulah sebabnya dul;u Ki gusti Nyoman karang,tidak  cocok  beripar,karena terlalu  irihati yang luarbiasa, dan cemburuhatinya  Nyoman Karang.dan sangt berharap akan kematiannya Gusti Gede Ngurah. Dan istrinya pun  juga  bermasud  akan kematiannya gusti gede  ngurah,  karena   mengharapkan   putrid raja pemayun. Karena  sering dilihat berse lingkuh   Liciknya Gusti Nyoman Karang, menharap membunuh iparnya sendiri. Saat  Sti paduka ratu  diupacarai, bagaimana  caranya  agar membunuh tanpa membunuh raja putri ???
24a. disanalah  beliau Gusti  Gede Ngurah dipakai sasksi, dibilang sebagai sumpah dan kutukan,, setelah berdewa saksi,seandainya ada  niat gusti Gde NGurah walupun sedikit demi keselametan    raja putrid, maka dia akan  kena  Upadrawa, itulah sebabnya  Gusti ngurah kena   kutuk sehingga  membuat gusti Ayu  Putu   berpisah dan pulang kembali kerumah lama, dan  bertemu dengan  saudaranya  gst Nyoman Karang  dan bersama  anaknya. Dan  kemudian setelah kawin dengan saudaranya Gst Nyom karang,  dan akhirnya  berselingkuh dengan gusti Nyoman Karang,maka betapa sakit hatinya dan sedihnya  KigUsti Gede Ngurah.
24b.seolah olah  dia  hanya bermaksud membela   mantan istri, yang mana  sudah ditinggal ayah ibu,waktu semasih kecil,karena sebelum potong gigi,karena  merasa  bersepupu itulah sebabnya ia menyAYangi  gusti Yu Putu, dank arena saat itu tidak ada yang perduli,dan sama sekali tidak ada yang perhatian terhadapnya,tetapi setelah  dikawini  Gusti Gde Ngurah  secara diam diam  menyayangi   dia, semua  berharap  mengambil  gst ayu putu, karena merasa  warisan.Demikian juga  pendapat  para  rakyat yang tahu tentang sejarah beliau Gusti gede Ngurah,itulah sebabnya  diharapkan sekali  dijemput agar menjadi retuning Mataram, dan  secara   sembunyi  pergi ke
25.a.Mataram, dan  akhirnya dalam perjalanan beliau  menangis dan mengingat ingat  tentang nasib hidupnya.Bila  diumpakan bagaikan pohon kayu kering yg sudah tak ada gunanya dalam hidup ini, begitulah penyesalan beliau dlm perjalanan.yang begitu panas membara dalam hati  bagaikan  di saat  sasih ketiga  musim panas yang tak hentinya, itulah  yang  dialami oleh gusti Gde Ngurah syukur ada mantra mataram, yang sudah tua bernama Gede POGHO menyuruh beliau  agar  membuat  rumah kecil disebelah timur jalan, di Desa Tanjung,adapun yang ada disebelah  timur  jalan adalah : Kopang Sakra,,Pangamasbaga,Dasan lekong,Kutaraja, ksik sikur, dan sebelah timur Blimbing, tetapi
25b.ada juga yang  sebelah selatan Babak, yang terutama  Kuripan, yang berkuasa adalah : Aki Galiran Aki batu, juga  anaknya  IPARESA, semua  ini sudah sanggup akan membela Karangasem, betul tak diketahui oleh yang mempunyai  kekuasaan,mungkin sudah kehendak hyang parama kawi  karena  kondisi seperti itu akhirnya  desa itu kelihatan suram dan mengerikan,mungkin sudah waktunya  kala itu datang, dan dibarengi dengan  kawisesan, saat bulan sucipurnama,dan saat itu keluar  asap,luar biasa  naik arah asap itu sebagai cirri.
26a.Gunung pengsong pun bergetar dibarengi dengan guruh,juga  lalat  berterbaqngan saat  malam hari,malam itu sepi dan  burung gagak bersuara tak henti henti  seperti  sedih  alam semesta ini,dan  para  bocah  bermain perang perangan di asrama, juga dibarengi suarab   orang dewasa , tua, anak anak , bertebaran berlarian sambil menjerit jerit  seperti suaran genggong, yang mana disebut  MINGGANG, dari sinilah berkembang seni genggong  di daerah karangasem.karena  pemimpin Karangasem yang sangat  mengagumi  Genggong.begitulah cirri  yang mengerikan terjadi di bumi, apalagi  kalau diceritakan  suara  menjerit  kala mretyuuuuu  apalagi Sangging , pagesangan  juga 
26B.kena  pengaruh Kaliyuga. Tetapi Ki Gusti Nengah Tegeh  yang beristana di Karangasem, saat  masih muda  saat itu, sehingga  banayak  saudara dans epupunya, begitu juga  para  mertua  laki , mertua  perempuan, tetapi Gusti Ngurah Tegeh yang menantikan beliau. Karena  memang terehan Pemayun,itulah sebabnya sebagai  bahan  iri hati karena  tidak suka yang melihat kedAAN TERSEBUT  itu yang  diperklirakan sebagai   penyebab semuanya.yang mana  bisa membuat situasi semakin panas membara, mampu  secara  ilmu magik dengan  mandi dan tepat dilaksanakan seperti yang dilakukan oleh Gusti : Mungkrang,  betul betul ilmu Calonarang yang di gelar…saat itulah  mengerikan, menakutkan  daerah Kagesangan, bagaikan di jagat  Girah kalau diumpakan.karena  nbegitu  sandi kala  sekitar sore menjelang malam, sudah mulai  mengelar  ilmu aneluh anerangjana,
27.a.sehingga  suara burung hantu sudah  bersautan. Dan setiap malam  menari  bergirang gurau sarwa buta buti  leak destidan juga  ilmu tluhh sehingga bebeai sukik , bertebaran. Tidak ada sama sekali  yang sembahyang kepada hyang widhi, kera , legend , dan bermacam macam  siluman   blak magic  berseliweran  dijalanan sepertio  mondros , brejog,  dan banyak anjing yang  mengalun alun merebut bangkai sehingga  membuat  takut gusti  Nengah Tegeh. Dan  sakitnya  waktu itu tidak bisa  diobati,dan  akhirnya  wafatlah beliau.. Sesudah meninggalnya gst Ngh Tegeh, ada  orang tua  istri  dan masih pernah neneknya  daqri pihak laki,  Gusti ketut Putu itulah  yang  diantar oleh para  wadwa dan dibarengi oleh cucunya  yang bernama  Gede Sidemen.
27.b.  karena  beliau semua  menurut dengan Gusti Nengah Tegeh.kemudian lagi di buat naya wiweka oleh gusti Nyoman Karang,karena  tidak wajarn  bila Negara dikausai oleh seorang  perempuan, dengan tujuan akan di ambil semua  rakyat  Karangasem, Ni gusti ketut Putu mohon kepada Raja Klungkung   di  te,mpat  beliau maharaja Istri seganing.begitulah  upaya  :Licik  gusti nyoman karang, dan sudah dilaksanakan..  oleh  sri ratu  paduka   Ngyurah made karangasem.karena menurut pada  adik, maka  baru menyesal   rakyat  wadwa  Pgesangan semua  tidak berharap akan
28a.pergi tuan sungsugannya,Itulah sebabnya Gede Sidemen  berharap  berlaga ke Karangasem.tetapi para  mantrai  Kgesangan merasa kaget  dalam hatii  juga termasuk Pra sang hyang MUmbul  adiknya Gede Bonaha, bagus  Intaran, Ketut Bukit, termasuk kelauraganya semua.semua  mengikuti perintah Gede Sidemen, juga ada mantra trehan Brahmana, Sang Ketut Tegeh, agar mampu mengalahkan Kuling itu sebabnya  b Gede Sidemen bersama  Bonaha. Dengan bergerelia   menghadap  Mataram  dan  menyampaikan segala  tujuannya. Dan segala  yang telah terjadi dengan penuh rasa hirmat melaporkan hal tersebut kepada raja Mataram, dan disambut baik , maka senanglah hatinya Gede Sidemen.
28b. karena  sudah  pasrah dengan  kehidupannya, mungkin betul seperti yang dikatakan oleh para dewata,”janganlah kakek  khawatir , dimana  ndak ada Anugrah TUhan ?” walaupun meninggal pasti dapat  surga, kalau toh masih hidup menikmati kebahagiaan, tetapi yang penting jangan mundur jangan takut membela kebenaran,  hanya  menunggu Waktu saja, karena  Utusan  kami sudah berjalan, seluas daerah timur  semua  rakyatku akan datang bergelombang gelombang tak hentinya,dan akhirnya  bantuan pasukan  utusan itupun datang  dan membuat  gede sidemen merasa senang hati.
29a..karena  sudah merasa  kwalahan  hampir  mati , tetapi syukur seperti apayang dikatakan bahwa  bantuan prajurit datang tepat pada waktunya…bagaikan  ikan besar dengan  lautan samudra. Tidak mungkin samudra dikalahkan ikan walaupun seberapa besarnya ikan itu cucuku,begitulah persamaan pertempuran ini  digambarkan,itulah sebabnya sekarang lebih hati hati dan syaga,karena mereka  semua  keturunan Kgesangan,Gede Bonaha  melapor cekatan, Lugra Ratu Hyang batara
29.b.ingat sekarang saya dengan kenyataan, dari jaman dulu,belum tahu  siapa sebenarnya  musuh, kalau  sekarang saya   mangkhianat  bukanlah   keturunan si bonaha,  dan akhirnya  permisi, akhirnya  terdengar berita tersebut di Karangasem, seandaiinya  Kgesangan di gempur,tetapi lebih Kgesangan
30a.karena  ni Gusti Ketut Putu  diboy9ong ke Karangasem, dengan keris pusaka warisan yg bernama,Si Kulentang POH, dan akhirnya  menurutlah Gede Sidemen. Dengan membawa gada ke Karangasem,tetapi Gede Bonaha juga  setia kukuh, tujuannya ahanya  menyerang, begitulah katanya bonaha.: terlalu pengkhianat gede sidemen, !!!!!seolah olah bukan  keturunan triwangsa,takut berperang bela pati . didengarlah  hal ini oleh Ratu Mataram,terkejut sekali  beliau,mungkin karena
30.b.didahului sehingga  membunuh  anaknya yang  pertama,  yg bernama  Gusti made Oka,pergi  menuju tempat sebelah timur  juring,diikuti oleh para mantra  yang masih muda muda,yang  tertua  adalah keturunan Brahmana  bernama :Sang Wayahan Putri,diikuti oleh  pembantu  sekitar  30 orang,lengkap dengan senjata,berjalan bergeerlia  di malam hari menuju jalan  yang arahnya ke.selatan.
31a.tibalah di sawah Gebang  lalu lagi menuju keselatan dan timur, dan tibvalah di tanah bang,dan sekarang ceritakan Sri Aji  MATARAM,dan semakin banyak para utusan datang.,karena banyak yang mengatakan bahwa,  Mataram besuk akan dikuasai  karang asem , dan ada bilang Kgesangan beusk akan dikuasai karangasem, terkesima  beliau mendengar hal itu,dan tidak bisa tidur, tetapi para  mantra muda   menghibur dan akan bersedia  menghabviskan semua musuh,ada yang  bernaqma 
31b.Sang Wayahanh gelgel  keturunan Brahmana   sanggup untuk  menghadapi  musuh   datang mewakili  Kgesangan,dan memang  berasal dari Kgesangan dan sudah bersiap  membawa  senjata dengan benderab yang berkobar kobar dan sudah  dibunuh oleh gede Bonaha  oleh  Gede Sidemen, dan dibawa ke karangasem,tetapi warga  Kgesangan  dibelokkan, dan disuruh  merusak   benteng tsb.betul betul  penghianat  gede sidemen,karena sudah menyerahkan di4ri kayak Katak, tak berdaya di karangasem, dan semua  segala tingkah lakunya di karangasem sudah diketahui
32a.Dibilang bahwa  Gede Bonaha yang mengatakan   Bahwa karang asem akan hancur besuk, begitu menurut ratu mataram, tolong kataklan dan beritahu aku, dan utusan itu pun permisi,tiba tiba  datanglah serangan dari selatan, dibarengi  gede Bonaha, bagus Intaran,ketut Bukit bersemburan sambilmengantar  anak istri  juga dengan membawa senjata,saling mendahului bergumulan dan mendekati  sang Prabhu, seperti  panik  laksananya  danm  berkata, singgih  daulat tuanku   mati  aku sekarang, laporan dan GedeSidemen betul betulbohong dan menghianat, dan sekarang daerah .
32b.Mumbul  sudah  di kuasai  dikepung,daqn hancurv tak karuan, teman jadi musuh,  begitu  laporan gede   Bonaha  terbalik sabda batara seperti  menggunkan aji Giguh, dan panca dudu, mer5asa  tidak berguna  beliau memelihara dan memperhaqtikan dulu, oleh karena itulah   dititahlah  Wayahan Gelgel  agar  mengantar  kesebelah barat  di Desa Padasaqnh Agung  dan semakin  cepat  melangkah,kiarena sudah  menjelang  pagi,dan bersiap siaplah para  masyarakat  amlapura, sudah keluar dari  kota  dengan bersoraksorai  lengkap dengan senjata,  dan bergantian datang ke balai desa  dan terkesiap para masyarakat  Amlaraja, adalagi  yang meragukan untuk kembali ke dalam  kota,  tetapi yang berasal dari Mataram,  duduk di lapangan alun alun, p-enuh senjata  di gelar di jalan raya, semua  masyarakat  berusaha  mohon penjelasan dari tuanku raja,
33a. Ada  putra  beliau dua orang, yang lebih tua bernama  ki gusti Wayahan Jelantik, yang  lagi satunya  bernama ki gusti Ketut Jelnatik,  serta  beliau paduka  menyuruh agar  datang  keKarangasem,juga  pembantulagoi dua orang,agar  memperhatikan  Bonaha  ap-akiah  sudah  adaq di Padesana  Agung ? itulah saebabnya  mereka berdua  berangkat  dan sudah tiba dei mataram, menyertai  utusan karangasem,  yang berasal dari keturunan Brahmana,  yg bernama  sang Bagus  wanasari,  menjemput dan  berkata , Ampun tuanku raja   saya  diutus  oleh keponakan  paduka, agar nmenyampaikan kepada   bagindaq pangeran,  keponakan  anda   gede sidemen bermaksud membunuh  si Bonaha  lengkap dengan senjatantanya, mnenmang  ada  kegembiraan kami  tetapi  lebih  baiki saya berjalan menuju desa pedalaman,  karena banyak masyarakat  salah tafsir,tanpa tujuan,  karena  sudah dikuasai sampai desa   Tegeg agung,  itulah sebabnya agar tidak semakin
33b.banyak korban,kita  pergi lewat jalan selatan,  akhirnya  nanti aqkantembus  disebelah sisi  selatan Kagesangan,  dan dari utara  nanti kebarat,  dan akan tibalah di Kakala,dan pada  hari minggu  lagi   Keutara,  dan  hamaba sendiri akan menuju  kesebelah timur.,
34a. Begitulah  laporannya  , dan  sekali gus  utusan itu permisi,. Begitujuga  salah satu  masyarakat dari  Mataram,  ada  yang menuju ke timur,  juga b ada  yang ikut ke selatan, ada yg ke barat,  dan keutara  sebelah  timur Moncok, setelah demikian sesuaindengan tujuannya  sri paduka ratu sebagai  pemimpin  menuju ke  barat, dan berdiri di samping  Raja, melihat  perangnya  si BONAHA, di  ujung 
34b.kuburan Mataram,  Saat  hari b sabtu  Uamnis tambir kala w2aktu   dwi kresnamasa gama  isaka   1759  saat itulah datang para  prajurit   Kgesangan  melalui  Sawah Gomong  dip0erkirakan sebanyak 300 orang   emnuju keutara     dipinggir sawah karena saat  musimmenanam kedatangan  prajurit tersebut, akhirnya  gede  Bonaha disembunyikan di suatu  Pondok,  juga  dikepung  pula  tempat persembunyian itu dari timur, dan selatan,  akhirnya  tak karuan  suara  mereka berhamburan  akhirnya  menyerahlah  Bonaha   ediikat , dan   iytu sebabnya  dia mengamuk Bonaha,  juga  Bagus Intaran ketut Bukit  juga  mengamuk  dan akhirnya  berperang  sama sama  ourusa.,
35a. Tidak  ada  yang mundur  betul betul  keturunan   Tembang,  Karundangan  tidak pernah membedakan Musuh,  akhirnya  air swawah  pun  meluap  karena  banyaknya  bangkai yang tertumpuk, bagaikan   bangkai  katak, dan akhirnya  kalah  prajurit Kgasaqngan, banyak yg meninggal tertusuk senjata, tergeletak  bangkai nya di sawah, dan  yg bmasih hidup ketakutan dan lari8 tanpa  lagi  beranI membalas, mukanya  penuh denganlumpur  maka ada yg semakin  berani  dia  berperang dan  hanya lari danlari  ke  selatan  ke barat,  semua nya  lari    menuju kgesangan,

35b  ada lagi yang lari melewati   sungai  gomong,  ada  yng tenggelam di air, dan akhirnya  bersih semua  musuh  bagaikan di bersihkan dengan sapu,  setelah bdemikian  para kelompok Bonaha  menuju pondok asadha, dan sri  aribudal  dan sudah duduk  di balae desa. Dan anak beliau  juga para  mantri,  masih juga  menceritakan  berbincang bincang tentang peraqngnya Bonaha dipuja  bagi yang  satria dan purusa.,  karena  sudah  bertekad  untuk berbuat  baik.  Tetapi batara saking Kawis amla, merasa  sesak dan resah haqtibeliau,  ternyata belum mati  si Bonaha, yang  yang membuat kecewa dalamhati beliau.

36a setelah bergqanti musuh Mataram,  Gusti gede Ngurah melihat  waktu  dan tempat sebelum peranya  Bonaha,pergi  beliau menikmati  pemandangan di Ampenan, dan  berjalan  kesebelah utara, Setiba beliau di Rambige,bernaung dirumahnya   Mqade  Banjar karena  itulah mantri yang sangat di handalkan, ternyata da lagi  keputusan dari Karangasem,  brahmana Ida wayan Gede Ngenjung yang mana  diperintahkanoleh sang Prabhu  agar menyampaikan kepada Gusti Gede Ngurah agar segera  Pulang kembali ke Karangasem. Karena sepi  daerah tsb, dan gusti gde Ngurah tak tersangka  kena sakit perut mendadak, yang tak tertahankan,
36b.Brahmana ida wayahan  ngenjung  akhirnya kembali lagi ke Karangasem,setelah itu, datanglah  keluarga puri gusti gde ngurah termasukanak istrinya semua  bersma   adapun yang bernama Gusti Genjeng, gst Wali, semua datang menuju Rambige,  menjenguk karena  gst Ngurah Sakiyt perut, hanya satu yang nggak ikut  masih berada di Amlaraja, sedangkan yang bernama gst  ayui Biru, dan sekaranmg sudah  menyebar berita bahwa gst  gde ngurah sudah ada di matARAM, SEMALAM SEMUA  SIAP SEDIA DI Amlaraja,  menjaga   untuk persiapan  besuk  harinya.
37a  Gusti Nyoman karang  akan membangun  kuta,  Sumpana, ditepi  kerajaan, segera  dipindahkan oleh prabhu  Mataram, agar  semua  memnbuat  Kuta sumpana,  juga  Gusati gede ngurah disuruh oleh raja Mataram, memegang  masyarakat  mataram utara, mataram selatan dan    Amlaraja Utara, semuanya sudah menurut ,termasuk  gunung  Kusuk sebelah utara dibelah timur Sang Hyang Leak, dan sbeleah  barat KIKISIK, Tanah Mbet, meninting,  Ampenan, dan sebelah timur sungaqi Ancar.
37b.dan akhirnyqa sampai di samping  Raja mataram,  juga sampai di daerah Monjok, Watu Tambwan, Sayang sayang sigrongan, Mangempas, dqn  sebelah utara  Sungai jangkuh, itulah  tempat tempat yang akan dikuasai   oleh Gusti gede Ngurah  Adapun para Mantri beliau:  yang berasal dari selaqt Bali, Wayahan Abyan, yang sudah boiasa terkenal purusa dalam perang, Putra Nengah Sibetan, juga  yang lain Gede Bebitra, ketut  Banjar, nengah Padang, juga daridulu keturunan brahmana, yang bbernama  Sang wayahan Muka, Demikianlah cerita tentang Bali, berjejal jejeal membuat Perumahan  kuta sumpana,
38a. Sama sama  mempertahankan  diri dan tidak berani  mendahului, sama sama  berhati hati dan sayaga, karena tidak tahu yang mana musuh mana teman?tidak diceritakan lagi dan saekarang akan diceritakan Gusti madew Oka. Bepergian  menuju sebelah timur Juring, selama dalamperjalanan beliau   siang dan malam hari dan  p-agi hari tibalah beliau di desa Kopang,dan langsung menuju rumah jero bandesa, adapun kata kata  Gust Made bOka , : uduh kaki bandesa, saya  disuruh oleh raja AMLARAJA beliau mengharapkan Bendesa agar   ingat dengan kata kata  beliau yang dulu, supaya  menyanggupi   untuk menyerang karangasem, dan sekarang lah  bersiap dan saya diutus untuk memulai dari  sebelah timur Juring  begitu kata  beliauy batara, kalau bisa nanti dari sana akan menuju ke barat ,  kata gusti made Okaya kalau begitu  baiklah  dan langsung berangkat. Tak diceritakan di jalan  tibalah di  desaq Gasela,  dan juga   langsung memerintahkan  rakyat Tanjung, memberitahukan IO gede Phogo, tetapi sayang dia nggak bisa ikut karena  sakit keras, tetapi tetap disaqrankan  Gusti Denapageh.,  agar  tetap dulu bertempat  di Gasela.  Dan sambil mengecek desa desa karena banyak telik tanem , duta musuh  yang ada di desa desa menyebar.
39a.swemua  usulan nya  diterima dan dibenarkan oleh gusti made Oka,tetapi bandesa Kopang agak khawatit   hatinya, agar cepat  melaporkan emeriksaan  dan pengecekan ulang  di karangasem,terkewjut para wadua karangasem,dan memberitahu kepada  adiknya gusti Made karang,  dan berangkat segera mungkin, di sebelah timur Juring,danm agar  lengkap denganh saenjata, sekitar 3oo  orang  berangkat malam hari dan tiba pada  esok harinya
39b. datanglah di desa Kopang, bendesa Kopang juga sudah siap  enmhadap dan berkata dengan penuh tangisan, aratu  Paduka raja Putra, bahagia  hatiku sekarang,karena paduka sudah datang disini, biloa terlambat kedatangan Tuanku raja putra, enath apa kan terjadi terhadap  rakyat  tuanku,seolah tanpa guna  aku menghamba  pada  paduka, begitu datang Raden  watu Liyang  yg bernama Singarsa,lengkap dengan pasukan dan senjata,cepat matur dan sudah tiba di gasela. Teru tama  masyarakat  paduka, di adu  untukmelawan musuh, kalau bisa sekarang juga , apa yang akan ditunggu lagi ? begitu  atur ki gusti made Karang,  benar sekali  aturmu itu ,.tapi jangan  tergesa gesa,
40a.Lihat  situasinya dulu,keadaan  wadwa  setrimur Juring,apakah mereka sudah siap? Supaya tidak dua kali kerja,sehingga membuat susah kebelakangng, nah  itulah yang paman lakukan,perhatikan kalau sudah jelas, agar tidak  kecolongan kita nantinya, saat itu setuju Raden Singarsa, juga raden bandesa,selain itu juga memerintah agar  duta / utusan berjalan.Ceritakan sekarang  wadwa  gasela,
40.b.Semua sudah bersiap dengan  senjata,   Di dekat  balai  desa, datyang karena suruhan para raden,dari  Amasbage,Pedasan,Lekong , Rumbus, sakra Kiwsik,  Sikur, juga termasuk setimur  sungai blimbing  semua  mendekati gusti made Oka, menmgharap agar  diperintah beliau  kala barulah  sudah demikianbarulah membuat  kota raja,  disana  baru menempur Watu liyang,, Kopang, masak  nggak hancur oleh mereka?  Bbegitulah  kesiapan para  utusan.Gusti made Oka, masih ragu dengan dengan Made Phogo  karena para mantri  sudah banyak tua, yang tetap diandalkan oleh batara.
41a. Setelkah dituruti  oleh gusti  made Oka, belum tahu  bahwa kena  tipudaya, yang mana mengharapkan kehancuran beliau, seolah  dielus elus agar tidur,  aturnya  gedecPhogo, berputusan agar  Gusti made Oka agaraq segera bertingkah untuk  menyerang, agar  bisa  terkalah  oleh  sawa...begitulah dikatakan menurut  hamba, kemablilah utusan itu dan melapor kepada  gusti made
41.b.Oka, dibenarkan sekali  pendaqpatnya mde phogo, dean nkemusdian tak lamakemudian karena tidak dibahas aturnya  made Phogo, dan akhirnya  terjadilah pertengakaran anatar  wadw2a di gasela.  Dan besuk agar  mampu menaklukkan Belimbing, lenek,  suralaga,  tidak deiceritakan tentang  penyerangan tersbut  ceritakan  yang  masih  semua sudah menyerah kepaqda  gasela.
42a.dan besuknya  Gaselaq  didatangi oleh musuh  dan akhirnya   membuat pertahanhan  laut  dari selatan,  dsn barat,Sedangkan gusti  made Karang  duduk dan mengadu antara  wadwaprajurit  ,beliau agar   berperang. Akhirnya  ketetr  wadwa  gasela, karena  kekurangan, kalah banyak  karena lebih bayakmusuh daripada teman, akhirnya  matilah Pemekel Gasela, yg bernsamsa zMambal,  termasuk anak beliau juga lariiiii  dan warga gasela  banyak yang mangusi demi keselamatan  anak istri,
42. b. Krena   keterbasan  waktu,sekarang semakin susuah lah  ki gusti  Made oka,  yang asli  wadwa   gasela  yang kurang perhatian pengarahan,tetapi  wadwa Bqali  pendatang  pageh   Cuma jumlahnya  sedikit  25  orang  hanya kebanyakan  para wadwa, sehingga  kembali lagi berangkat   pada  malam hari,  Orang bali yang ada di gasela, ditinggalkan dirumah mereka, begitulah kata Gusti made Oka,nahsekarang  marikita  kerjakan bersama sama,  di Panjong, bila datang  nanti musuh, kita  menyerah saja , kalau masih Ida  batara  hidup, bila tak terlihat, baru demikian menangislah  para
43a.wadwa  gasela,karena sangat prihatin di hati mereka,akhirnya  mereka pun berangkat  tak tahu enath siapa yang  dianggap musuh,setibanya di daerah Pancong,  berhenti sejenak di daerah Tanjung,ada perintah gede Phogo, bila sudah kalah Pring gasela, lagi menyambung gede phogo tetap pegang teguh  dearah Pancong dengan tegas,dan ajak gusti  Maras, bersama sama, dituruti katakata  gede Phogo, makanya  bermalam semalam di Pancong.
43b. Besuknya ada pemberitahun dari Pemekel  labwanaji, yang bernama Batara KTA, dan laporkan labwaji  diserang oleh Gandor,setelah   semua   setuju  pergilah gusti made Oka, dari labwaji menuju  di Tanjung, gede  Phogo  tidak dapat tidur sejenak,  tidak ada  masayarakat yang berani  naik, dan akhirnya gusti  made Oka  menuju pantai, kesambut oleh Jamsari yang baru datang dari Taliwang,Aratu Gusti made Oka  kami mohon bantuan  begitulah   aturnya,hamba  merasa  tidak akan bisa sampai dari taliwang datang kemari,  mohon bantuan untuk berperang  begitulah  katanya disertai sujud bakti oleh salah satu cucunya gede Phogo, juga datang dari Taliwang  dibelakangnya mereka.
44a.akhirnya  mandfeg Gusti made Oka setelah mendengar  laporannya seperti tadi, terus  bagaimana sekarang ???kalau begitu mari kita terus saja ke Labwaji,kebetulan perangnya  agak sudah reda, wadwa  Labwaji, dengan segera   gusti made Oka akhirnya  naik ke perahu,karena Gde Phogo kelihatannya    malu, dan  akhirnya  menyebrang ketimur  segera tiba di Lombok.Disambutlah beliau  oleh wadwa  kampung, dan langsung menuju Pringgabaya, yang bernama Kter, juga prawangsa  arepungkur,  menghaturkan  makanan ,juga  bermalam semalam,sedangkan gede Phogo

44b. Segera berkemas  menuju amas bage,dan menghadap  kepada  Gusti made Karang.dan memohon ampun dan agar  bisa  diampuni, dan agar diijinkan untuk menjadi parekan, dan sudah diterima,dimaafkan.sedangkan gusti Made Oka  bermalam dan sudah  senang sesuai dengan harapannya. Karena sudah mendingan para  musuh maka  matur   ki Pangkur, ampun Pangeran karena hamba   menghadap pada  pangeran,  karena  sedikit sekali ada  masyarakat
45a.Pringgabaya,agar tidak sia sia  Pangeran ada disini, karena   kelebihan musuh sehingga  musuh lah yang menang,kedatangan pangeran bagai memberikan  cahaya  benderan di samudra,kalau boleh saya  sarankan lebih baik  kembali dan berstana di mataram,dan segera  gusti made  Oka menjawab, Kenapa  kayak  linglung berkata???kalau begitu kelihatan sekali kenistaanmu kurang jujur kamu,juga segalanya  ngapung  yang kamu haturkan,  akhirnya  menjawablah   wayahan  Puttri,biarlah karena  tujunnya demikian,  hamba juga  membenarkan  laporannya Pangkur , pangeran,
45b. Seandainya   paduka  mau  berlaga dan mati disini , siasia saja,karena  tidak ada gunanya perlawanan paduka,karena  bila melawan semua  musuh  raden  para  wadwa  semua, maka sebaiknya diam saja,  duduk,demikianlah sarannya  Pangkur.Gusti  Made Oka  menjawab : kalau demikian ,. Dimana  jalan  untuk kembali pulang ????/karena  semua  jalan sudah dikuasai oleh  musuh,juga  akan mati juga dalam perjalanan, tidakl begitu lama lagi Pangkur  , menjawab,begini aja  sebaiknya  kita gunakan perahu,semuanya   pasukan Pringgabaya , termasuk  yang bernama Keter, Gombang, tidak diceritakan tentang perjalanan Perahu menuju ke Barat, karena kebetulan ada  angin  berembus deras  sekali dari depan,tibalah  di Pasugyan.
46a,juga  dicancang disana  semalam dan besuknya  baru mulai lagi menuju kebarat,tak diduga  goncangan ombak  samudra,akhirnya  turun  di Pasugyan,.dan berkemah di hutan walaupu8n tanpa tidur semalam suntuk,juga  lapar tak tertahan....begitulah  kata gusti Madfe Oka.: apa yang bisa kita lakukan paman, sang wayahan putri  kemana  akan perjalanan kita sekarang ???karena merasa  akau sudah dijaga ketat di seluruh  perjalanan, apakah  ada  beberapa  teman  mungkinkah sudah lewat dari Salawe, apakah ada desa desa  besar  kalau kita  lewat  di arah barat ini ??? sang  wayahan putri
46b.menjawab:paduka  jangalah  merasa  khawatir bersama saya, karena  masih banyak yang  sayang dan  hormat  kepada  kami,  di daerah sini, masa  nggak  ada  alasan  untuk menyelamatkan paduka ??karena  desa sdesa ini adalah pusat  lelangit saya.tidak  diceritakan sudah  malam ..dan besukharinya,  berangkatlah dengan pelan pelan.  Karena  terlalu  lelah perjalanannya,dan tibalah  di
47a.Barong bira,dihadanmg oleh musuh,dengan  senjata yang besar,jumlahnya sekitar  seribu  empat ratus,dibawah pimpinan : raden  Denila,  Raden Karem,  raden Sukayang,  Sri Nawa ng  jawili,  disanalah  mencari  upaya,  di[paksa  dengan apai apai yang baru datang, disnalah  menjawab  segera,
Wahai pangeran :  kami  hanya menghaturkan  tujuan kami maafkan prilakukami, kami tidak mau  membuat  susah apakah  Karang asem , apakah Mataram  kami betul tidak tahu entah siapa,   klal;au berkenan mohon uluran tangan , yang penting kami bisa pulang  pangeran,  juga diterima karena kemarahan ptrajurita akhirnya semua menghunus keris, gusti made Oka  lambat  menghunus akhirnya menangkis dengan tangan kanan,  akhirnya  keluar darah  dari telapak tangan kanannya,
47b.  Akhirnya  lari  tunggang langgang  dan yang lainnya  berperang dengan sengitnya....dam  gusti wayahan  Putri pun  gugur dalam peperangan, dan banyak lagi yang terluka , mati,yanglainnya  ada masih  seru perangnya  saling  tikam menikam,banyak juga  yang terluka.juga tak terduga  galaknya para  mantri  karena semua  hampir  berdarah muda.
48a. Bila semua mantri  bacak namanya seperti :  Gombang Keter,  Putu, Badhrana. Tihing  tali, Prengpeng,  padang , bagyati,   cu, taji,  kretatadha, Taka , kretana,  jayanti,  itulah para  mantri yang  selalu mengamuk, meninmggal Denila  dan sekarang sudah  tergeser    wong   bayan  dan banyak mati terbunuh,terluka,dikejar  diburu  dan   dibakar  rumahnya  Wong barong biru,  sampai    di masigit,  semua  hancur,  tetapi  Gusti made Oka, hampir  pisan karena banyak luka beliau,darahnya
48b.terhenti henti,  dan akhirnya  saat  sadar  beliau  berkata dan menangis,semua  wadwa masyarakat  beliu berkerumun melingkari beliau,betapa nerakanya  saya  paman,  karena  diamuk oleh musuh, tak apa apa  saya  , dimanakah saya sekarang ??,dan berusaha belaiu  bangun,dan segera juga  ikut  mengamuk bersama prajurit beliau  banyak juga  dapat membunuh musuh.dan akhirnya  terlalu lelah   pinsan lagi,lagi lagi  dikerumuni para  jana  dan ditangisi  oleh masyarakat beliau,banyak yang mneyambut tuannya yang sedang sakit,   tetapi  banyak musuh  tidak ada yang masih  dan adapun yang masih hidup  lari tunggang langgang....
49a,satupun tak ada  disana  semua  pulang  yang  terluka,  bertanya  beliau  kemana  para musuh itu pamman ? betapa lincahnya para prajurit  mengamuk musuh,, akhirnya  melapor salah satu  mantrinya ,  singgih  Pangeran  musuh  sudah tidak ada lagi,,semua  sudah lari,kalau begitu  mengaso dulu karena  kita semua sama kelelahan.da  waktu sudah sore  Keter  akhirnya  berkata :sebaiknya  kita  mundur saja dsari sini, dan kita pergi menuju daerah arah ke timur,karena  banyak  masayarakat anda  disana, berpikir akhirjya Gusti made Oka, dan setuju maka  digosongkan beliau kesana.
49b. Berganti ganti mereka menggendong gusti made Oka karena kelelahan,  akhirnya pada  malam hari baru tiba di Sajang  dan terus menuju suatu daerah karena tempatnya kecil dan berlekolekok di gunung,  kira kira  ada sepuluh KK, yang menyambut kedatangan beliau  diantaranya ada byang bernama : Marjaya, langsung menangis melihat tuannya dealamkeadaan sakit terluka,dan sibuk mempersiapkan  tempat tidur dan juga  mempersiapkan busana, dan juga  bantal,ada juga yang menghaturkan  obat obatan,  luka bel;aiau,juga  mantra, semakin  surutlah  darah keluar,segerasi Marjaya menyuruh istrinya untuk menanak nasi untuk diswediakan kepada gusti made Oka dan pengikutnya, karena sudah selama tiga hari beliau tidak makan, disanalah di Sajangt beliau bermalam dua hari.
50a. Besuk pagi sudah mulai berangkat lagi  menganai gusti made Oka  digwendong  bergantian,kemudian menginap lagi satu malam dan besuknya lagi  berangkat  me3nuju desa Jringgo sebelah utara  Pringgabaya. Disana beliau lagi  berhenti sejenak, karena daerah itu dikuasai musuh, sampai ke Lombok itu lah sebabnya menyilib, datang satu persatu  wargaq beliau  yang bernama  Waryah, terkejut  dan  menangis, terkesima dan karena baktinya dan prihatin, dan menghaturkan makanan  di daerah Jringgo, menyilib  karena sudah malam.
50b.setiapmalamsepeti itu selama  empat hari , dan  langsung mnyebrang laqutan, dan melewati suatu kampung yang brnama  DEHENG matana, juga Bdohlatif,  kemudian   menaiki perahu  beliau kebetulan juga  anginnya  bagus, daribelakang maka cepaqtlah tiba di SUMBAWA,turun beliau di Sagena, terdengar berita beliau di Santeluk, didengar berita tersebut  banyak masyarakat Santeluk dan warga Sagena menjeput  dan menyambut beliau Gusti gede Oka, dan  diajak di  Santeluk. Karena  kasih sayangnya rade Krya dengan ki gusti, begitu juga istrinya bagaikan seperti  putra beliau bertingkah, juga sangat diperhatikan sekali  juga diusahakan tentang obat beliau agar cepat sembuh.
51.a.wsangat diperhatikan beloiau disana,edidaerah santeluk, ada juga  yang bertingkah rusit,Tidak banyak diceritakan keadaan beliau di daerah santeluk,sekarang ceritakan tentang Pulo sasak, dan sudah diputuskan kalah warag Mataram, yang berada  disebelah   timur Juring  oleh  Ki Gusti MadeKarang  dan juga  semua  wadwa  setimur Juring  juga sudah dikuasai, sudah  masuk daerah  AMLARAJA, sehingga  semakin sesak senjata dan prajurit   lebih dari  empat laksa  bilangannya para  wadwa merasa  bahagia, termasuk juga  Gusti Nyopman Karang sangat bahagia. Karena musuhnya
51.b.sudah semakin  sedikit, adapun  jajahannya   yang bernama Kebo   yang berada di  Pamugeran,diceritakan bahwa  ada di mataram,sudah mendengar berita bahwa  perangsaudaranya  kalah  di sebelah timur Juring, segera beliau datang kesana dan menyerang desaKgesangan,dan juga  disebelah baratnya, kalah  akhirnya Watu dawa Kangkeng tanjung karang,  pada saat  hari kamis  wuku Uye  doisana  dikuasai  dan dibangun kota, dan  datanglah wadwa dari  pulau Bali, berbela untukberperang  tidak ada lain yang menyuruh adalah Gusti bagus karang kira kira  ada tigaratus orang sebagai  pemucuk adalah Brahmana buddha, yg bernama Sang Wayahan Kawuhan disuruh
,52a.langsung ke Rambige, untuk menmgambil alih tempatnya ki Gusti gede Ngurah, krena sedikit sekali  temannya  juga disuruh menunggu dan mempersiapkan  di MBANG pas, setelah itu  datanglah   warga dari Kuripan,  di Mataram, dan langsung menghadap paqda batara  yangmana  bernama  AKI Galiran,  Aki Batu  bersama  warganya, sekitar  Sakupang  jumlah mereka,,  yang diantar  oleh sang Wayahan Gelgel,  menghadap kepada  Raja, dan  berkata : Inggih  Pakulun paduka, ratu  hamba  mohon  ampun    dan mohon maaf  karena  tidak setia  menyanggupi warga  Kami  dulu karena tidak mampu kami mempertahankan  sebelah selatan Babak,karena  warga  sebelaqh timur lebih dulu dikalahkan,  sehingga warga disebelah selatan Babak  ketakutan  dan juga  Desa praya terlalu kukuh 
52b akhirnya  semua wadwa terpasak  menuruti,  tujuannya. Ida Sang Sri  Aji. Berkata : walaupun de,mikian saya merasa  Bahagia, karena Pangeran sekarang sudah bergabung dengan saya, dan merasa bsenang karana sudaqh memberikan tempat untuk para prajurit, dan juga atas penyambutan, dan juga  makanan  , pakaian, dan selain itu suruhlah para wartga Koripan bersatu dengan karangasem,  salahnya   berdiam di mataram, itulah sebabnya kalah koripan, oleh karangasem, termasuk anak danistrinya pun,  lari semua menyusupi  hutan, dan sampai  tiba di Labwantreng,mungkin disana dapat perahu  menuju daerah Ampenan,
53a.tetapi warga desanya  di tangkap semua  dihukum di Karangasem, juga termasuk anak istrinya,diterima oleh  Gede Koyon, bagaikan gila prilakunya, sedangkan wadwa yang dikalahkan di desa  Jangkuk, termasuk istri dan anak, baik laki perempuan dan bayi, mayatnya semua dibuang di Tibu lantang,sehingga banyak mayat bergelimpangan di sungai jangkuk,atas tingkah lakunya Gede Koyon menggila, yang tak patut dihukum, dihukumjuga dikenakan danda, bahkan anak kecil, bayi tak terhindari, juga  dibunh terlalu   kejam  hatinya, itulah sebabnya kematian Gde Koyon  tidak wajar kemudian,
53b. Karena  dirasuki  kemarahan,begitulah ceritanya, akhirnya  tibalah buda umanis Prangbakat, didatangi  daerah  Mbung Pas, hancur geglarannya   semuanya bentengnya ditembak..... karena diperangi  oleh  warga  bali.  Sehingga banyak sekali yangn matikarena terluka..dari  jauh  di tembak dengan  bedil tidak ada yang tersisa  satupun semua  hancur benteng bpertahannanya,semua lari tanpa ada yang berani membalas, saat itulah  Gusti gde Ngurah ditinggaloleh rakyatnya,tetapi pekerjaan  yang  baik akhirnya   katemu  rusak tetapi  syukur  karena   dilindungi Tuhan yang Maha Kuasa, datanglah batara Mataram, bersama  wadwa  dengan cepat sekali  sekitar  limaratusan  pucuk bedil dengan derasnya menyerangg bagaikan hujan deras.
54a.juga dari belakang  diikuti  kilap, sehi9ngga  sangat ditakuti oleh musuh karena wibawanya luaarrr biasa,tidak berjauhan putra beliu keduanya,hampir  sama kekutan beliau  dibandingkan dengan Batara,  dan dibarengi  oleh gde Glugu  anaknya  wayahan Peguyangan  yang beralamat di Sang Hyang Leak,  semua  redup  sudah di basmi.  Sesudah ditinggal oleh batara, juga  dapat bertanya seperti  ini : kenapa  I GLUGU  di tunmtun? Setelah ditanyakan  akhirnya   menjawab  inggih  paduka  tidak seperti itu,...  saya  sakit perut tak tertahankan. Terus dimana   KI Gede Ngurah  ?
54b.ampun paduka  hamba sama sekali tidak  berita beliau entah dimana , kemungkinan ada di rumah ? karena berani pergi sendirian,batara bersabda lagi , tidakmungkin demikian,kalau begitu bodoh namanya . Ayo kita kembali  lagi9nke timur, klita  kejqar dan coba  cari kakek gede Ngurah sampaiketemu, memohon gede Glugu, dan ikut mengikuti perjalanan beliau seperti sudah lenyap sakit perutnya. Karena  nasehat  beliau paduka ratu.sehingga mampu berjaqlan segera, saat tiba  beliau semua  musuh sudah  ilang, tidak ada yang berani melawan lagi semua  pulangg
55a.habis   bagaikan  hujan  menggigil kedinginan, apalagi  tuannya takut sekqli dengan kilap, dan gelap.  Dan akhirnya ki GustiNyomankarang  bermukimjdi Bugbug, setibanya beliau dei Mbung Pas, ketemulah beliau disana    ki Gusti Gede Ngurah, diam di tengah kamar sangat menyedihkan  dijaga dan dirawat oleh para warga sekitar  tiga puluh orang, dijaga  oleh Ida Gede Ketut Rai, Padang, sang Muka, juga berwsama  Wayan Sudira tetapi sang wayahan Abyan, sudah kasusupan  oleh madat sehingga merasa dingin menggigil, akhirnya menguis kesakitan ketagihan... dan Sri paduka raja  berkata “:Kenapa baru kaki lewat kok terkejut hati saya ???
55b.karena  saya tahu bahwa beliau ditinggaloleh warga,gusti Gde ngurah berkata :Betul betul karena kasih sayang Tuhan yang mahaesa, memberkati saya, kalau tidak karena hujan mungkinm sudah mati  saya  tadi,  karena sudah dipenuhi oleh musuh,terasa  lima  jauhnya,kebetulan ada hujan yang deras sekali  beserta anginkencang, akhirnya membuat  mundur dan pulang semua musuh.tetapi parawaqdwa semua  banyakjuga  mati dannterluka, karena serangan bedil.lalu sri paduka ratu bersabda : kakek jangan sedih,sekarang lagi kita bersiap dan  bina para wadwa, sehingga reda hujannya. Akhirnya  bersinar  benderang sinqar matahari
56a.dan disebelah barat sudah sinarnya sore  sekitar pukul enam  lagi kita akan mempersiapkan bala wadwa, sehingga berputar pekerjaan kita  menuju kearah barat, karena  banyak sekaliwdwanya supaya bisa  mengalahkan.  Banyak yang menyusup menuju pewrumahan mereka, ada juga  yang  menyasar ke gunung, ditepian hutan,tidak begitu lama lagi berkumpul, tolong diingat  taktikmereka,perhatikan formasi benteng gelarnya, karena sudah dengan ketet di jaga, setelah malam  begiutu sri paduka kembali pulang, gusti gede Ngurah kembali juga ke Rambige,bersama dengan saudara bneliau gusti Wali, gusti genjeng disuruh untukmenunggu dan mempersiapkan gelar.
56b. Tidak diceritakan tentang wadwa yang berasal dario bali, akhirnya se3makin  banyak yang datang ke SASAK, tidak terputus putus, qada  dua ratus  rombongannya,  emapat ratus  setiaphari yang mana  doiangkut dengan kapal, mungkin sudah ada enam ribuan, Orang bali  yang sudah ada di sasak,Ada  yang bertempat tinggal di sebelah utara  jangkuk, tak ada yang sampai kekurangan perbekalan,dan terakhir datanglah Ida Ketut Subali  juga bersama Sukarmma, bersama warga bali  sekitar  delapan ratus orang, juga  dengan semangat  dari    Gusti bagus Karang. Yangmana 
57a.mengatakan : tolong sampaikan salamsaya di sasak, jangan diberikan ayah saya   melaksanakan perang sebelum  saya  memerintahkan,karena benteng pertahanan musuh sangat kuat, walupun bagaimana  desa deesa punbisa hancur  biar saya yang melawan, biarkan saya  yang kan berhadapan karena saya dianggap musuh kapitui, bersama  kakaku bagus MADE, DAN SEKARANG buktikan dan lihat  saksikan perang saya, melawqan kqakak bagus Made sampai dimana kekuatannya? Betapa saktinya sekarang  karena dariu dulu sudah saya  coba mengepungnya,seandainya  tidak ada  age yang datang saat di Kusamba  mungkin waktu itu sudah kubunuh  olehku.,begitulah ceritanya bagus Karang.
57b. Karena sudah bersamaan sekarang datang di SASAK, memang sebenarnya lambat datanmg  wadwa  bali,  d gimana  perjalanan  gusti gede ngurah, berita ayahnya cepat tiba di bali, dan tiba  di bali  akhirnya semua disampaikan  kepada Guti gede Ngurah.  Itulah sebabnya  sampai datang  wadwa  di bali  karena  diantar ke BALI  OLEH Gusati wayahan Jelantik,bersama dengan Gusti Wali,swegeralah tiba di Bali,terlqalu panjang ceritanya kalau saya  ceritakan kembali, karena ada keputusan beliau dari Raja bali Klungkung. Datang ke Sasak, yg bernama Dewa Made Rai, bersama Ida Gede Tembau,  membawa misi dan  keputusan raja Klungkung.
58a.dan memang  kan  berperang sebagai  tujuan adalah untuk menhindari peperangan dan  melerai dan menghindari   berperang, karena  sudah dari dulu memang dendamnya,  kesumat dan  gusti gede ngurah  tak  bisa dipisahkan b, dilewreai  karena sangging karangasem keterlaluan berani   mengkhianat  karean terlalu berani melqanggar keputusan  dan akhirnya pulanglah utusan dariKlungkung Bali. Setelah itu tibalah Gusti  ratu bagus Karang. Segera tiba di sasak dan turun mendarat di Ampenan, sudah malam saat purnamaning  cetra masa  redite umanis Klawu dan dibarengi oleh  bagus jungutan, made Jungutan, bagus rai, bagus magiseh, juga  Peranda   istri
58b.Karang.  Karena  Peranda made istri karang  masih sepupu dengan raja mataram, dan  dijemputlah beliau  oleh brahmana  mataram, bersama  ki gusti gede Ngurah,karena terlalu lama tidak berjumpa  maka betapa senangnya  pada saat melepas rindu daqlampertemuan  tersebut,Kigusti gede Ngurah  menceritakan  semua pengalaman beliau  pada saat sengsara dan kesaki tan,meneteslah airmatanya  ratu Bali bersama  istrinya  mendengarkan begitu  prihatin,juga sangat rindu  dengan pengalaman yang dulu  tidak diceritakan karena sudah malam, hanya  menginap satu malam, lalu kembali   besuknya ke negara.
59a. Banyak sekali para wadwaq yang mengiringkan beliau,senjata  bersaqhutan  saqngat menakutkan, juga  diiringi dengan Mredangga, sedesa desa  dan sri bagus kaRANG   dipundut  dengan  Jempana,juga dihiasi dengan  yang indah indah bagaikan  gendarwa mangawatara   begitu  diumpamakan oleh masyarakat semua,tidak diceritakan dalamperjalanan, tibalah di negara, disambut  dengan suka hati, begitu asri cara penya,mbutannya  karena sambutan raja utama, tidak dicewritakan sanging AMLARAJA, tidakhanya satu keluar rencananya berlapis lapis,  karena  banyaknya yang mengagumi , dan banyak yang menjungjung, sehingga  muncuillah sifat iri, ada yang galak takkaruan, ada yang membuat ulah yang tidakkaruan , berbicara asalasalan. Dan semua mendukung  rencana jeleknya  gusti Nyoman karang. Dan bertentangan dengan renvcanja gusti MadeKarang karena  masalah kemenangan menjadi mantri.,juga yang bermaksud merebut mataram,maunya  menjadikan  Mataram bagaikan samudra, sehingga cepat   mati,kalau sekarang dia merasa sulit  baginya kemungkinan tidak akan  hidup lagi, agar tidak dibilang takut,menurut pendapat Gusti Nyoman Karang  maunya menyerang   menghancurkan  tetapi hanya bisa mati karena ditanya,  yang menggunakan gelar  angurkuku, agar bisa mengurung musuh, agar bisa
60.a.mengalahkan dengan sayah, siapa yang mampu menahan lapar kalau sudah kekeringan ???sehingga musuh akan kekurangan makanan, itulah yang akan membuat bingung pemimpinnya,pastiakan susah bagi seseorang, sama dengan mencari ikan di tengah telaga yang penuh tunjung,hanya rusak  akan telaga itu karenma  naya upaya, begitu katanya Knok, memang
60.b.benar rencana gusti, terus bagaimana caranya menyerang ??memang gampang rasanya rencana tuan tetapi susah rasanya melaksanakan.hanya menggunakan wiweka,tetapi bukan swadharma  sang ratu, sebagai pemimpin melaksanakan  wiweka seperti itu,sama dengan mencari tempatnya gagak walaupun berani tetapi kalau kurang wiweka,sama dengan  medaning sawung begitu tambahnya  KNOK,tetapi b Sri ratu  Made Ngurah   karangasem,  hanya diam saja beliau,  seolah tidak kena bahaya, askhirnya juga  berdua  akan berperang  diiringi oleh para  mantri beliau,karena sudah merasa dalam hati, kalau salah mengertikan kemudian, tujuannya adalah agar mati di peperangan,  agar  bisa  mati di depan musuh.
61.a.dengan demikian bisa menghilangkan semua  keletehan  dan papa neraka bisa hilang  itulah sebabnya  membuat busana   petitis  emas dan dilengkapi  cudamani, juga  berisi garuda menghadap kebelakang, dengan permata  intan,dengan sinarnya gemerlapan, maka  busananya  bagaikan  seolah  sebagai ciri datangnya  pralaya,dan jelas akan sangat bermanpaat bila ditawan oleh musuhbegitulah  isi pikiran beliau dalam hati  yang paling dalam,sekarang ceritakan para  wadwa prajurit sudah mul;ai untuk mempersiapkan gelar,cepat  dan  begitu kukuh  kuat keliahatannya benteng pertahanannya,dengan pasukan benteng yang tebal, dua  meter lebih, dengan peralatan kayu kayu yang besar besar,dengan turus kayu tiga  lapis, sangat sulit rasanya  untuk menmbusnya,
61b.  Karena  yang dibuat oleh  orang  Badung Bali,tetapi ada yang bertingkah swasta  senghu,karena sudah bertingkah dan  mulai mempersiapkan gelar benteng, setelah demikian   ceritakan   tentang sangging mataram, sudah lama menunggu untuk dipertarungkan dalam perang, itulah sebabnyya diperintah  masyarakat Kgesangan,  membuat  segara,  dari utara  dari barat, dan  dari selatan, Sri paduka ratu bagus karang  Sri  Paduka  Ngurah Ketut Karangasem,  sebagai  pembawa  senjata dari selatan,  sedangkan Nyoman wanasara,deengan sang wayahan Kawuhan
62.a, sang Ketut Gyanyar, besuk menikmati  kembang dan semuanya mengumbara  agar  mengetahui gegelaran musuh, gemuruh suara  sorak sorai, seolah memenuhi angkasa,  juga sebagai ciri  mredangga, dan suara ledakan bedil,seperti padang gelagah yang dibakar, tak henti hentinya   keluarnya mimis  bagaikan mercon,dasn juga suara getran bedil yang sangat besar,  ada  meriam,  melela,  bagaikan kilap yang bercampur awan, bagaikan hancur bumi pertiwi suaranya hitam pekat dan penuh dengan asap   yang menyelimuti arena  perang, sehingga  membuat ketrakutan bagi yang mendengar suara  mimis yang ditembakkan  dengan senjata berat. Luar biasa  suaranya memekakkan telinga,  gyung gyung , byor byor    wargyeng, bila kena  pohon kayu yang besar hancur lebur, balbal  seperti  dipotong dengan sensor,
62b. Satupun tidak ada   prajurit  musuh yang  masih berdiri tegak , semuanya  jatuh berghulingan di bumi,  tetapi tidak bisa  total hancur  benteng  musuh karena  kecepatannya  musuh  melebihi rencana  dihancurkan, sehingga  banyak meninggal karena   luka luka, dan hancur,di temabk dengan mimis bedil dari dalam  kuta, dan lepas senjata itu tak ada  batas waktunya, karena semua  hancur  sampai  lelah mnggeser   mayatnya  itulah sebabnya  disuruh  mundur  semakin ramailah surak  sorainya  karena semakin banyak korban,karena  saking ketetran    lengah dia  karena  sudah banayk yang terluka  sehingga  mereka sambil menari  dan juga  banyak yang  sumbar  sombong, dalam
63 a, perkataan , seperti  kapankah   makananmu bisa digeser  oleh musuh? Kemaeri  lagi  kamu pasti takut  dengan  kehadiranku adayang lain akan  menangkap  mimisku ?  kesalahanmu  terlalu berani dengan tuanmu, kalu memang ada  musuh yang lain  ?  mana   suaranya ???? begitu  kata kata  tak karoan , dan juga  ada  yang  berkata  kasar  menghina  keluarganya,  ada  juga  berkata  kotor, ada  laghi yang bermain silat  ala betawi, ada yang  jungklang jungkling  karena  senangnya,dan segeralah  prajurit  musuh  mundur dan kembali ke pondokannya,teresak hatinya  maharaja, saat melihat  prajurit  beliau   yang begitu hancur  banyak yang mati kena  tembak dan luka terhitung jumlahnya,  apalagi tanda  mantri ,.   Apalagi para  punggawa  mahabesar.. termasuk anak istrinya,
63b.Sri paduka   pulang ke  negara, saat buda  watugunung sangat prihatin para   wadwanya  yng  melihat  beliau, karena  banyak saudara  yang meninggal dan terluka, bagaikan teriris   hatinya, seolah tidak bisa akan bertahan lagi maka sepi  sekali keadaan negara dan  beritanya  terdengar di karangasem, tentang  gesitnya  perjuangan musuh,  seperti  Gusti made karang,  membalas  menyerang mataram, tetapi dinasihati oleh ki bagus made dengan ki gusti Nyoman karang, tidak ada gunanya  menyerang lagi, sama dengan menghandalkan  sarung saja,  karena  keadaan musuh sudah tidak bersdaya ....
64a..ada yang  berlengan satu juga  ada yang  puntung, berkaki satu, pokoknya  tak usah dibicarakan  kenerakaan  para musuh yang terluka,  tetapi para  pemimpin mataram saat itu seperti :  sri paduka  ratu Ngurah ketut karangasem, juga  ki  Gusti gede Ngurah, juga   sri paduka  bagus karang sama  merasa  heran dalam hatti, karena   banyak juga  wadwanya yang  juga terluka  disanalh  batareng mataram, semakin memberikan pengamer amer dan beberapa  ajian  juga beliau memuji keberanian  prajurit  beliau, dan juga merasakan atas kekurangannya,
64b.  Betukl memang  perangnya bisa kembali rames,  hebat tidak begitu lama    ada  beberapa  prajurit berpendapat  adayang mau makan  musuh, sambil bercanda, bagaikan  diberikan kekutan  oleh hyang wisnu  yang sudah  takut menjadi berani. Bwegitulah  tentang kebijaksanaan dan kemahiran beliau  batara mataram,  mampu  memotipasi  keinginan wadwa  untuk berperang  tetapi ada   satriamngolo  yang mana berasal datri  belanda,  yang  melakukan berdagang dan berlayar,  yang diperiksa oleh Subandar karangasem,  membuat  rumah pondokan di Ampenan,  dua  kapal  mereka  bernam striman lnggo  biasa  melayar  bertamabang lewat  jawa,.
65a,dibilang  bahwa  Kaplnya  hanya  satu, begitu juga  bersama   saudranya yang bernama :  kapitanbed  yang mana  dijadikan sungai, itulah yang dipikirkan dan diacep oleh batara Mataram, itulah asebabnya  bahwa  kapal mereka  di duga  membawa   para  sandraan bali, aopalgi   kapitanking  yang  mana banyak bantuannya  berupa   aturan kepada   batara  Mataram,  seperti
65b.obat obatan , senjata  pel;uru  dan bedil yang besar tanpa  petanding   sepergti  meryem,  senjata  bnerat,  pel;uru dan  semua  mismis,  kapalnya  sakotoripun  agar  mampu  mengasuh   manusa  bali, ada    juga  yang berasal  dari  abang hanya s atu saja ,  dan  tuannya  bernama lanang,  keturunan lurah Sidemen,  yang juga  bersal dari brahmana  satu orang,  bernama  sang   mas  winuat  dan sakobor,  dan akhirnya di[pilih perahu   terus  terkandas  di   tepi laut   sakoner  terkaparlah  di Sumbawa,.  Dan turunlah di Sagena,  dan langsung ke  Santeluk  dan akhirnya   menhadap pada  gusti made oKa  dan diajak  beliau  seolah diajak  untuk  merasakan kaduhkan setelah sdemikian  setibanya  di Satri Manlango,  tentang  saka   di jawa yang mana di sampaikan
66a. oleh keluarga  mereka  bahwa    dikepung  oleh,nya  lalu mengumbara  ke daerah selatan  mengungsi daerah   Karangasem, lama sekali   di Padangreya teromabng ambing  juga  dekat  sekali dengan  karangasem,  juga  di dalam laut  dihadang hadang   untuk  ada   ucapan dari batara  mataram,   Tidak mungkin  Dibajak oleh  bajak laut seorang perempuan  bilang saja  bahwa  saya  hanya  menengok  adik karena  wadwanya  kurang sandang pangan gitu aja   akhirnya   Gusti bagus
66b.karang  Ki Gusti Gde  Ngurah,, Ki Gusti Weayahan  jelantik,  Gusti ketut jelantik,   juga    batareng mataram,  tibalah semua  di Pondiok  ayu,  yang dilihat  olehnya  adalah lango,,   dari perahu,  senjata   besar menuju ke selatan,  seolah  diusung oleh  ikan,  makanya  secepat  munkin  Kapal mereka  menuju ke utara, dan akhirnya  dibidiklah dengan  meryam yang sangat  besar  bagaikan gelap,  gumuruh suaranya  menghancurkan bumi pertiwi, akhirnya  muncrat hancur lebur berhamburan  apalagi  yang lainnya  kena  pecahan  perahu  disampingnya  semakin takut  para  bala wadwa,satupun  tak ada  tersisa  yang hidup, semuanya  sudah tenggelam kedasar laut, yang lainnya   dengan  cepat  sekali  menuju ke  timur.
67a.  Pelariannya  hanya  mencari  tempat  bernaung..  di desa  desa..karena  saking paniknya, kapal  musuh juga  tak terlihat  , dabn  hampir  lewat dengan desa yang akan dituju,  karena  sudah agak sepi, tetapi  para   aji  masih  duduk  di perumahan yang  datar, karena  sebagai   pemungkahh  senjata, sedangkan para  mantri  berkumpul,  bersama,  seperti  bagus Jungutan, Made  Jungutan, bagus  Magiseh,  Gede Bonaha, Wang bang  made Banjar, sedangkan Nyoman Wanasar,  Sukarma,  berada  di luar   dataran,  juga  sebagai  penghalang  bagian utara, tetapi  para  bala wadwa  yang lainnya,semua  lebih  senang  mejejarah...
67b.dan menyusup  di  desa  desa  untuk mencari perbekalan  menjarah  harta  benda,, dan ada yang  memamnggang  ayam , memanggang  itik, ada  yang memasak sesuka hatinya,, semua  menjarah  sampai  sore  hari,  karena     ada yang   makan  minum,  akhirnya  datang  musuh dari timur, bersorak sorak   gemuruh suaranya, terkesima  warga  bali  karena  ditembak,  akhirnya  bubar   semua   berlarian,  dikejar  oleh musuh...  terkejut  Sri Aji karena   wadwanya    semua berlarian  karena  tak terduga semua mush  bersenjatakan yang  luar biasa,
68a.merasa   sok  beliau dalam hati,  akhirnya  berlarian lewat  sawah sawah  berhamburan  semua  minta  tolong  minta tolong kepada  tuannya , dan ada  yang pasrah...  karena  sudah  dihadang  hadang  dari atas ditembak... di bom,   banyak yang gugur  dlam  peperangan tersebut  seperti mantri Gede Semer,  luka  lengannya  oleh  Sri bagus  karang  dengan babarunya yang bernama Ki  baru bisah,  juga  yang  melukai  lengannya gede semer,  juga  Ki barubisah, sesudah meninggalnya Gede Semer  bubarlah  para prajurit Karangasem,  karena  tterus  dikejar  dengan tembakan  bedil
68b.  Yang tak henti hentinya menyerbu dari belakang...juga  mengakibatkan banyak yang  meninggal  terluka, saat  sore  hari  terbenamnya  Matahari, akhirnya  pulang  Sri Aji bersama wadwa dan tiba  pada  malam hari, semua  kelelahan  wadwa  porajurit saat mengungsi   pondoknya.tidak diceritakan  musuh sudah  semua  bubar  dan  pada  hari keempat, ceritakan  Ki Gusti  Made Karang bermukim di  Kgesangan,  bermaksud  membuat  gelar,  di Tibu guntur  terus  di pesisir  di Pono Kapuh,  dituntun sampai di Kgesangan, agar  tidak di kejar  musuh  dari selatan,  dan  mencoba  untuk membuat pondok peristirahatan  dan sudah diperiksa di   sekitar  Amlaraja.
69a.  Juga  turut dengan   adiknya  ki gusti Nyoman karang  yang bermukim di Bugbug, sudah  dimengerti apa yang dikatakan  oleh gusti Nyoman karang,  bersama  dengan  adiknya, kenapa   diandalkan oleh sri aji, seandainya  tidak menuruti,  begitu  kata beliau   begitu juga   dalam pertempuran,  disana   mereka  berembug  membuat  rencana. Datanglah  Ki Gusti made karang,Gusti  bagus made  bersamaan datang  dengan para mantri seperti   Gede Koyon, Made tawur, Knok, made Bukit, kata  Gusti Nyoman karang,  bagaimana  ini  apakah jadi  mebangun benteng ?
69b. Gusti Made karang  dengan halus  berkata,  tapi  ingat  jangan sampai   kurang  hati hati, karena  musuh sekarang sedang  galknya  akan menyerang,, ingat  wiweka  yang di rencanakan  dulu  bagaimana   agar  bisa  mendapatkan kelemahan musuh. Agar  bisa mengdakan  gebrakan  agar  bisa  perangnya  membuat  musuh mundur  . dan juga  wadwa yang ada di bubug, keluarkan ke utara  dan  yang  ada di Tohopati  di kerahkan agar  keluar ke   barat  agar  menghadapkan senjatanya  menuju ke kgesangan,  dan arahkan keutara   ke  kakale dan kakak   diam di Tebuguntur, dan saya akan  masuk  di  kubon diutara  pondok kapuk,  dan diobelakang  suruh para prajurit untuk  membentengi,sedangkan  yang sebagai bungkh adalah sri  maharaja.
70a. Kalau sudah begitu sehingga  membuat  keadaan musuh  sulit  untuk menyerang. Sehingga tidak gampang  dia  akan menyerang kita,apalagi membuat  gelar  biar  malam  jangan sekali berhenti, sehingga  besuknya  bisa   bergelar. Walaupun bagaimana  bnayaknya mereka  terus  saja  di gempur dengan mimis  bedil  pokoknya terus berperang sampai malam  begitulah upayanya  untuk melawan musuh  kata gusti nyoman karang. Bagaimana caranya  mengetahui  musuh  dan  teman,
70b. Bila musuh mampu berperang malam hari kita pun   harus mampu melawan. Diam  saja gusti made karang.dan dilanjutkan oleh  gusti bagus  Made,  uduh  Kaki  ankku berdua, rencana  itu  semua  benar terpikir olehku, sama  banyak gunanya, tapi ada  satu  sebagai hambatannya,  pasti akan membaut  galaknya  musuh.  Lagi Knok  yang berkata :  ampun  pangeran,  biar  galak  musuh itu,  wadwanya  pasti  tidak galak,  menurut saya  belum   akan  kalah  demi gelar itu,  Gede  Koyon  berbicara ;  lebnih  baik besuk paginya  kita  membangun benteng..
71a.  Lagi  kata  Plegan:  bagaimana  cara  membuat gelar  saat  pagi bagaimana  teknik kerjanya,karena  rencana  belum pasti  yang mana  akan dipakai ?lagi  Gusti Nyoman karang berkata : betul karena renvcana belum diputuskan  tetapi kita  memeriksa  dulu, kalau tidak cocok jangan dilaksanakan, bila merasa  terlambat sekarang,  begitu  kata   Gustio nyoman karang tegas,sekali.dan akhirnya semua  kembali pulang   termasuk gusti bagus made,  dan gusti Nyoman karang, juga  kembali pulang ke  Kgesangan  banyak  yang  mengiringi perjalanan nya  semua wadwa  bnertepuk tangan
71b,dan  rame  berbicara  di perjalanan  ada kata  gusti  made Karang , sekarang terserah   semua  mangaku  pintar, itu baru soal bicara  hanya teori saja,.sambil  menyembah sujud  menghadap ke utara,  dan berkata ,  aratu  semoga  kalah karangasem.  Oleh Mataram,  begitu donya  pada  malam hari,  terus  apa sebanya  mengharapkan karangasem  kalah oleh mataram  sedangkan besuk kita sudah harus  perang bersama  wadwa?  Dan membuat  gelar kan terlambat..  veritakan sekarang para   bala dan punggawa  mencoba  dan mencoba  untuk mencari jalan  keluar,  nanti bagaimana caranya   agar  bverpura pura  terlambat  para punggawa.  Bila  tidak ada pemeriksaan.
72a.  Tetapi  perkataannya  kayaknya  tidak sesuai.  Saat itu Gusti  Made karang baru  akan segera  turun di   sungai  akan mengeringkan  agar  dapat ikan,  akhirnya  pergi  para  bala  ke  barat,  mebawa  turus ,  lagi keranjang  ,  dan  pagar,  dan terlihat  para  bala tentara  Mataram  dari daerah Watu dawa,  dan cepat  kembali lari menuju nagara,  dan  memperhatikan   ratuning mataram.  Bersama  anakbeliau   berdua,  tidak ada   sri paduka bagus karang  ki gusti Gede Ngurah, bergerunul para  wadwa  mengiring bagaikan   mega  yang akan menurunkan hujan, pada saat itu Wraspati  wuku ukir, segera  datang di Watu dawa  ,tetapi batahareng mataram,  bersma  putranya   berdua  berada di Pondok Puh,  sri paduka bagus karang  bersama  gusti gede Ngurah,
72b. Disekitar  bubu tibuguntur bersorak para wadwa   bergerak,  dan  mengisyaratkan untuk menembak  sehingga serempak suara  bedil  dioserang oleh  wadwa  mataram,  karena  gegelarannya  gusti nyoman karang  belum selesai makanya   berhamburanlah semua  akhirnya  bubar  musuhnya bagaikan  tawon berterbangan...tak karuan  tujuannya,. Adayang  meniti   jejak sawah...  terkesimlah gusti ketut jelantik,,di peperangan,  ikut juga  lari  menuju ke araj timur, sebelah selatan Tibu guntur. Yang mengikuti   para wadwa  muda muda.
73a.dan  batare  juga  ikut dengan cepat  dan  setelah sepi tidak  ada  musuh  mencari tempat persembunyian, Sri paduka  bagus karang,  berperang di sebelah utara  Tibu guntur,  kalah  musuhnya,  dan mati salah satu punggawa mataram, tetua  pande besi,  tetapi semua  musuh telah  semua berlarian.  Sampai di kgesangan,,Pagutan, karena  prihatinnya  para  wadwa  dan prajurit, ada  yang dituntun , ada yang digendong, ada yang  di papah, karena  susah  untuk berjalan,ada yang merintih kesakitan, kayaknya  menari gusti made Karang, kenapa  begiotulah  kataku dalam hati ,kalah sudah karangasemnya !!
73b. Dan akhirnya  memasuki puri  sedangkan batara mataram,  setibanya  ditempat  pertemuan,  sudah mulai  bersinar  matahari  sehingga  memerintahkan agar  cepat  memepersiapkan  Gelar, makanya seperti tergesa gesa, blepotan semua, karena  kelaparan , kelelahan semua prajurit,tiba tiba  ada keputusan Ida  sri ratu  bagus karang    agar  batara mataram secepatnya  pulang kembali,karena  resah dan kelelahan para prajurit,  agar  besuk kembali di lanjutkan, kemudian batara  berkata: sampaikan saya  kepada  ratu bagus karang, saya tidak  mau pulang,.  Karena  musuh belum semua  lari  belum  setara  lelahnya  tenaga  saya, males  akan kembali katakan saja  saya  tidak  pulang.
74a. Begitulah kata batara  dan utusan itu kembali permisi  pulang.tidak begitulama  sampailah di depabn beliau  Sri ratu bagus karang, bersama  ki Gusti Gegde Ngurah, bersama  prajurit  dan bersama  berncana lagi  untuk membuat gelar. Keliling  tidak begitu lama sudah  jadi. Gde Bonaha  ditugaskan untuk berdiam di  Songkongo, sedangkan Sukarmma  berdiam di  Mapak,  untuk 7
74b.mengurung kuta  sedangkan  sanging Karangasem, bercampur baur dengan prajurit dan wadwa, sehingga  membuat  berbaur  para prajurit. Gusti Nyoman karang dan Gusti bagus  Made cepat   pergi ke Pagutan, dijemput  oleh Bokor,  yang bernama  demung Panagntap, dengan  tangisan  ia menghadap,  singgih  Pangeran betapa  nistnya  hamba   menghamba pada  anda  banyak  prajurit  yang  lari, tetapi  mneurut  prajurit  memang dapat  juga  mengundurkan musuh, saat di peperangankarena  saat itu bukan demung   pangantap  yang  ada  saat disana,  tetapi dia  sudah pergi  , begitu kata  Gusti Nyoman karang m,enambahkan, nah kalau begitu  sekarang  cepat persiapkan  membuat gelar, dan  keluarlah menuju keselatan,agar  tembus di Bonagu lalu  berhenti sejenak  dan siapkan gelar di sawah berkata  Demung pangantap :  singgih,   baik sekali rencana  pangeran,
75a,dan menyuruh   langsung ke kgesangan, agar  bisa  keluar  senjata itu di Kgesangan, segeralah  demung Pangantap yang diutus  berjalan. Gusti  Made karang berbicara: bilang saja  bahwa  para  prajurit  sudah keluar dan nenggelar senjata di swah  agak lama    hampir sore, sehingga  tak bisa dilaksanakan, lagi lagi  Gusti bagtus made  berkata : sebaiknya  prajurit disini  lebih baik diundurkan saja  karena sudah sore.. besuk saja  dimulai lagi.akhirnya semua  menuruti mundur.dan semuanya  pun kembali ke pondok   kuta,satt  malam hari tiba  lagi  berembug mereka,Gusti Bagus Made  berkata :Ada  rasanya  upaya  saya sekarang, agar  mampu menguasai  jajahan disebelah utara
75b.di tempat  Sigrongan,  karena  jelas saya tahu, karena  tidak ada lagi para ratu  di mataram,karena semua  telah  berpibnadh tempat  di  pangungsian,bila mampu mengalahjkan Sigrongan,lalu cept  bergerak kesebelah barat, sampai di kisisik, sampai di  sebelah utara Jangkuk,disna  kita  buat gelar  menghadap keselatan,kalau sudah demikianarahkan semua  wadwa prajurit  disebelah utara gunung dan sambil menunggu gelar tersebut Demung pangantap berkata :kalau begitu memang benar  saya setuju,  saya  yang akan mencoba  menyerang musuh  yang ada  dalam laga, agar  tidak bisa dia  kembali, juga supaya tidak bisa mencari bantuan  wadwa lagi, benar tetapi tetap kita was was dengan , kapurusan para  bala wadwa.
76a.agar tidak sampai kena yang ada disebelah utara  jangkuk,gusti Nyoman karang berbicara :benar ayah, kalau begitu  besuk saja pulang ke Amlaraja, lalu lansung ke BUGBUG, baik sekali  kalau  ayah pulang besuk,. Setalah  berada di sogrongan, kalau memang seperti  rencananya.supaya tidak  cepetan  malam tiba.Ceritakan esuk harinya  kembali pulang  Gusti bagus made  ke  Amlaraja, juga sambil matur kepada Sri Ratu karangasem, dibenarkan  aturnya,dan akhirnya sorenya di Bugbug, diceritakan sudah  waktunya berkemas  dan lengkap dengan senjata,. Gusti bagus   made  berkata :kepada  mantrin Ida  yang bernama  Ngurah jelantik, kakek juwet, siapa  yang akan diadu 
76.b.besuk di Sogrongan tetapi saya  minta  jangan  lengah  harus berhati hati,dengan  perkiraan yang  akan dilaksanakan disana  jangan terlalu hampah, jangan lupa menawasi musuh,jangan takut  lari kalau memang sudah  terdesak. Begiu beliau mempertegas  nasihat beliau dan   Ngurah jelantik  bersedia  melaksanakan,Tidak diceritakan saat malam hari,sudah berwarna  merah diupuk timur keluarlah senjata  keutara  menuju jangkuk dan semakin dekat sehingga  suaranya  gemuruh  sorak sorai  dengan  derunya  suara  bedil, saling tusuk,  saling tembak,  juga  banyak yang  mati  dan terluka,  sorak sorai gelar sudah dilaksanakan,  larilah  para  musuh,  ada  juga  mantri yang diajak  oleh  gusti   Gede Ngurah,  yang bernama  Wayahan rai  t  merasa  tidak  enak   dihati..  karena  direbut oleh pasukan karangasem.
77a, akhirnya  mati dia dalam peperangan dan temannya  menuju  kebarat,  dan juga  ada rumah  yang di bakar di desa Pedasan, sehingga  meluap luap  asapnya.. datanglah segera  batara  Bali,diiring oleh wayahan jelantik, ki gusti Ketut jelantik,  juga  para  pasukan,   yang terluka, juga   mayat  prajurit  yang datang dari tempat laga.  Setalah pergi    gusti bagus Made  segera  disuruh mundur  para prajurit  dan  kembali pulanmgb ke  Bugbug, begitu ceritanya  kalau semua   panjang sekali ceritanya...
77b. Sekarang  kelihatan   ciri akan kemenangan  Mataram, kelihatan karena saking  anugrah  hyang basukih, melayang di  angkasa,  yanag mana   menuju desa Parampwan, ada  sesuatu  yang  sebesar  kepalan tangan,yang dibarengi dengan ujan dan kilap   begitu penapsiran para jana  dalam hatinya,bagaimana  kira  kira  prebawa  para  ratu yang ada di sasak,apalagi  ada ciri kayu banaspati  yang tumbang di ampenan,sebenarnya  memang sudah rebah, oleh angin kencang, sebelum  perang,dan  cabangnya sudah semua  habis  dipotong, kemudian tak terduga  kok lagi berdiri ?????tidak ada yang  mengangkat, karena  sudah  dipatah patahkan,  juga ada yang sembahyang  menghaturkan sajen   karena   keluar  ada tirta  pakuluh...
78a.  Yang ada  di dalam    kayumas  kayu puring tsb,setiap percikannya  mampu  mebuat suci nirmala dan mampu hidup  seperti  ditanam..demikianlah  ciri  yang terjadi.tetapi yang  diam di desa Parampwan, sudah siap dengan gegelaran, sehingga  membuat semangat  para pasukan, karena  merasa  bijaksana  dan tenang  semua  bala, tidak  kurang  persiapan  makanan  dll,air  pun tidak akan kurang karena  ada sungai beser sebelah selatannya.dan kalau ditteruskan  tembus di laut.sehingga disuruh untuk bertahan di nagara,bersanma dengan gst wayahan jelantik,sedangkan sira gusti ktut jelantik, kembali kedaerah perbatasan Prampwan.untuk mengiring bersama Batara.
78b. Pemekas  bersama putra selalu beliau diberikan nasehat nasehat  tentang pelajaran Praja Niti,  sang Hyang raja niti,begitu serius beliau  mendengarkan warah beliau,nah setelah demikian, ceritakan sekarang  semua  musuh yang ada sebelah selatan  Babak,banyak juga  yang  kena    oleh  aki  galiran Aki batu,  juaga   bermacam macam   tingakh mereka  ada  yang saling tusuk  saling pukul,termasuk  anak istri juga  banyak yang nmati, sehingga  membuat  sawah  penuh dengan mayat, banyak  anak anak  laki dan perempuan yang  tak karuan  mayatnya bergelimpangan,
79a tetapi  bagi perempuan   karangasem,  yang  mengunsi di Penarukan, terutama Nyoman pande, yang bertempat tinggal di pakektable,  terus  dia  ketimur bertempat di Kurunging Krangkeng. Lalede, Ruma, Naha, setelah itu, berangkatlah  pasukan wadwa batareng Mataram,  menyerang  wadwa  juring watuklyang,  Kopang, Praya, Sakra , Kutaraj,  semua  menhidupkan  api unggun, semua  siap untuk membala  tuannya.seandainya  besuk n klau sudah  raja tiba di Kediri,sedangkang yang ada di parampwan, setiap malam ada saja  musuh  banyak, dan datang menghadap  Batara, sambil manyembah sebagai bukti baktinya.
79b.sudah semua  siap untuk membela,  kalau sudah  kehendak  batara, tetapi kalau batar Karangasem, berniat  ikut dalam peperangan,dinasihati   oleh  mantri beliau, yang bernama Gde Koyon : maafkan paduka, janganlah  paduka  turun dalam perang, apakah arti saya  sebagai mantri, saya kan masih kuat dan masih mampu berperang  ?? akhirnya  kedua  mantrinya  demikian maka beliau mengurungkan niatnya berperang.tiba tiba  ada  lagi  ciri yang lain, bayangan  ratu  rangda dangin  yang menggangu   jiwa belaiyu  dan   merasuk dalam jiwanya  bersinar  mata  beliau,. Badannya bergetar, akhirnya  disambutlah  tangannya  batar, dan bersabda :
80a.uduh   wadwa  semua, jangan  khawatir , jangan curiga, jangan takut  rasanya  tak kan kalah musuhmu, jangannn engkau  berperang lagi, tidak mungkuin musuh itu akan kalah>>>..duduklah  engkau  di istana, dan sampai besukpun   Musuh tak kan terkalahkan.... begitu  kata kata  pewayangan  batara rangda dangin.senang  batara  mendengar.tetapi Gusti Nyoman karang dengan gsuti made karang tak henti henti  hanya bertengakar, selalu  berlawanan  pendapat beliau,karena sama sama  kaku, kukuh, egois dan mau menang sendiri.sama  menggubnakan kawisesan yang ada  pada dirinya sendiri maksudnya gusti made Karang  akan menyerang   ke Prampwan,  juga  Penarukan, tetapi menyerang dari  belakang,
80b.tetapi gusti Nyoman karang bermaksud menyerang dari arah timur,sehingga  keluarlah  wadwa pasukan kgesangan, dan dari utara   sudah pasti bisa di  kuasai musuh tsb, karena  tidak bisa mungkin akan dijaga, tetap berlawanan arah  pendapatnya berdua. Agar tidak terjadi perang antar  saudara  dengan teman  itu lah  yang saya  khawatirkan kata gusti nyoman karang.sehingga membuat bingung para mantri semua tidak tahuapayangharusdilaksanakan ??semuahanyangedumel dalam hati,  kalau begini  pasti kalah  kita  tak mungkin Karangasem akan kalah...
81a.karena  musuh itu sudah membudaya  dengan situasi se hingga  mereka bisa  membaca situasi bagaimanapun  daya upaya kita  bisa dibaca,karena  awalnya  mereka  kan berteman dan bersaing sehingga  tahulah  sri  ratu ngurah gede  karangasem, mmemprediksi  adiknya  yang dua itu sehingga  tersa  osah resah dalam hati beliau, bagaikan beralaskan alang alang sembari  berseloroh  kepada    Sang bagus Wanasari, bagaimana  caranya  sekarang ??? rasanya  berbelah dua  hatiku ini ingat  saya dengan anak anak saya  keduanya  masih kecil kecil dalam pikiranku  mungkin tidak akan mampu mencapai kawibawannya  karena  masalah yang  ruwet  seperti sekarang ini.............................
81b.sudah  bosan sekali saya  memikirkan yang seruwet ini,makanya rasanya  lebih mati dalam perang dibandingkan hidup harus  seperti ini  ????!!!!yang penting anak saya  bisa menikuti dan mau  mendengarkan aku,walaupun  dalam penjelmaanku nanti kalau ada   sih dari Tuhan yang mahakuasa semoga  tidak menemukan masalah  yang seperti ini lagi. Begitul;ah  beliau  berkata  sang bagus Wanasara hanya diam , dan merasa  prihatin mendengar wejangan tuannya seperti itu akhirnya datanglah bencana  tak terduga para  mantri Bali berbuat  sanggama  gamya  gamana,saling  meladeni  saudara dalam bidang sexologi, seperti  gusti  ayu   Rai  kalau nggak datang kesini  pasti
82a.dirusak seperti ini, terkejut  batareng Mataram, lama tidask berkomentar karena rundah  hatinya beliau,dan akhirnya berbicarah beliau  sudah   jangan lagi dibahas  itu, sekarang sedang menghadapi  musuh nanti itu bicarakan lagi. Dan akhirnya  para mantri pulang ke pondok masing masinghanya  ada batara mataram di tempat tidur  tidak ada   penawakawan yang membangunkan beliau.setelah agak lumayan  osah hati beliau  berucap ucap sendiri beliau dan berkata : bahagi  aku sekarangdapat  seorang prekanti ratu perak  prekerti muingkin sekarang akan menjadi agak tenang 
82b.karena  pasti menang dalam perang  hari ini, merasa  senang juga para  pasukan  melihat tuannya cerah wibawa beliau,dan berkata  bila seandainya saya duluan kena senjata dan meninggal dalam perang, dan sebelum  dupuluh orang musuh  kubunuh, mungkin akan berarti  kalah karangasem,apa sebab demikian? Nah disana saya akan menyusup dalam pasukan  musuh semua sehingga semakin cepat mencapai   cita cita  mereka,melihat tuannya
83a,kalau toh ada  manusia  mati lagi kembali hidup,itulah kesaktian yang  sekala,kalau toh mati aku tidak akan kembali nantikalau di sekala memang ketemu seperti ini, di Niskala pun akan sama ditemukan,moga  anakku nanti menikmati kawiryan,demikian kata beliau,sambil beliau mengingat ingat tentang raga suksma  adalah salah satu jalan menuju moksa,dan sekarang beliau melesukan  citta  beliau, yaitu dengan tanpa merasa  diikat oleh kasih sayang,juga  aji nirsraya  dimantapkan oleh beliau,karena beliau sudah mengetahu hal yang akan datang  atau aji Jnana srwana,dan juga menunggalkan  ongkara  yang mana merupakan pertemuan yang mahotama, dan saat itulah beliau sudah mencapai jnana moksa,  sehingga  wastu membuat sedih  semua yang ada di parampwan,
83b. Merasa panas  dingin   dirasakan oleh  para  penjaga  beliau,sehingga  banyak  yang pulang ke nagara, tetapi ki Gusti  Ketut jelantik, juga menderita  sakit,  juga  kembali  pulang ke  nagara, sehingga  semakin sedikitlah para wadwa yang ada  di Parampwan, setelah demikian, lebar  beliau batara  nagara,  dan langsung ke gunung sari, untuk mengadakan  dewa sraya, juga menuju tempat paryangan  suci,semampu mungkin,setelah demikian segera pulang ke  mataram, dan mengadakan silaturahmi  dengan bagus karang, bersiap untuk menyerang  musuh, yang pertama adalah untuk menyerang   parampwan.
84a. Ki gusti wayahan jelantik, ditinggalkan dan sebagai  penjaga  kerajaan,sedangkan gusti ketut jelantik, tidak ikut  pergi  karena   menderita  sakit, akhirnya   bertiga  mereka sebagai  lambang senjata.  Akhirnya   sampailah   satubulan 7 hari   berdiam di parampwan, dan akhirnya  jadi akan berangkat besuknya serta  lengakap dengan senjata,,  aki Galiran Aki batu, sebagi  pemimpin dan yang mengikuti ada  sekitar  300 orang wadwa, berangkatnya  saat  malam hari  dikumpulkan semua wadwa, dengan berkeliling btiga  kali lalu langsung berangkat, ada yang  berjalan melalui   sungai  babak  ke timur,
 84b.ternyata secara  mendadak  akhirnya  gempa bergetar  bumi, sang purusa  pulang ke  alam sunyi, sehingga semua  mantri akhirnya  bangun, bersama  wadwa bala prajurit  keluar dari  jero kuta  akhirnya  batara  mataram ada  di   laga, dengan di lindunginoleh jero putih dan batara  bali sebagai  pokok, tidak jauh dari situ  gusti   gede  Ngurah, segera  akhirnya  memerangi  daerah banyu mulek krangkeng  akhir  sembtraut  para wadwa musuh, tetrgusur  kesebelah  timu.. sampai di lalede, akhirnya   ramai soraksorai  penyerang itu diikuti dengan suara gemuruh  Mredangga, sehingga  membuat 6terkejut semua  musuh dan terdesak mundur, dan jelas   semua  lari  tak karuan,tak tahu tujuan.. juga ada  prajurit dari mataram,
85a. Yang berasal dari sebelah timur  Pringgasela,  yang  pernah dikalahkan oleh karangasem, disuruh untuk menunggu petak, sampai  selama musuh itu lari, dan prajurit yang berasal dari pRinggasela  menghadap kepada  batara  mataram, dengan penuh hormat  dan  sopan sekali akhirnya sama menangis karena  kangen dengan tuannya dan disuruhlah mereka  pulang, dan kembali untuk membuat gelar kembali, dan sesudah sampai ditempat  akhirnya menuruti semua perintah batara mataram, sedangkan beliau bertempat di depan Gerogol,  batara  bali dengan gusti gede Ngurah, berada di sebealh utara  menghadap  jareneng, semua sedia siap para  wadwa untuk
85.b  mengerjakan  pewrintah, sedangkan sanging karangasem, ada  seorang utusan datang, melaporkan bahwa Ruma  telah dikalahkan, semua geger mendengar  sehingga gusti Nyoman karang segera  berangkat bersama wadwa  untuk menyerang  sebagai  pemucuk  adalah  sang wayahan lebah, tergesagesa   para  prajurit  berjalan, menyebar  ada  yang di jereneng , ada di polak, ada juga yang di   gepolak,  di Ombak,  sehingga desa ruma  ada ditengah diincar...sedangkan gusti  made Karang berada di Pgesangan, juga sudah mendengar tentang kalahnya pasukan di ruma, dan berkata,  jauh akan bisa menang karangasem  saat ini, tidak ada klain yang menyebabkan karena peranmg  anatr  saudara.
86a.sama  dengan menyerang diri kita sendiri, karena  banyak teman saudara  jadi musuh,  dan akhirnya  beliau lebih  baik  tidur  di pagulingan.  Siapapun tak berani mengganggu tidur beliau,bahkan semua wadwanya sudah kucar kacir  nggak karoan...sekarang lanjutkan yang di ruma,dan semakin loyo   mengerjakan tugas  apalagi batara  mataram tidaklah seperti dulu  prilaku beliau, sudah   tidak berwibawa  lagi  ucem   wajah beliau, sebagi  ciri  akan dekat kematian menjemput beliau
86b.setalh  sore  keadaan  surya  sekarang maka  datanglah musuh dari arah timur , luar biasa serangannya mendadak, ngabar abar  apin semanghatnya gst  nyoman Klarang membawa  sebagai pembawa  senjata  dan  ida  gede wayahan   Ngenjung  membawa  jambeng,  berada di jeremeng, bagaikan  ikan  yang membawa   mega  bagaikan   guruh dan suara bedil memekakkan telinga  akhirnya  kembali banyak yang mati dan terluka  saat  itu pula  dibangkitkan  sifat  ksatrian Batara  mataram,sehingga semakin berani dan pageh sehingga  bersinar sinar  hatrinya  beliau .
87a.apalagi saat mendengarkan suara  bedil dan sorak sorai para prajurit, dan berdirilah beliau di depan  dan  memberikan semangat  kepada  bala tentara  yang  berperang,segera  naik di joli  hjempana, dengan berbunga putih berdiri berkembaran  bagaikan sinar  soca  putih mahutama  terpikirkan oleh para wadwa, solah olah  sudah  dilihat   tempat sorga loka, karena  kapurusansambil beliau menghunus senjata Calon Arang  menunggalkan citta beliau dan yoga semadi,dan  difokuskan pada  Yogiswara  juga trikona  utpeti stiti pralina, sudah suci nirmala  mampu memanggil para dewata, mamapu  melawan musuh   dengan memanggil bhuta, dan para  wadwa beliau   dianggap caru,semua  tembakan  bedil dianggap    asap dupa dan senjata  calon arang bagaikan tirta  sirat, bidikan  mimis dari bedil bagaikan tirta  amerta beru ditembak  2 kali dan tiga kali sudah  banyak musuhnya  mati, bergelimpang  mayatnya  di pertiwi,makanya  banyak buta  buti kalakali mendapatkan makanan, bagaikan menambahkebahagiaan mereka,disanalah  batara  mataram kena  peluru di dada beliau dan aklhirnya  wafat  beliau,akhira  diemban oleh para wadwa semua,itulah sebagai arti tanda   surya kembar, cakra  ludra  sebagai ciri sang purusa  satria yang menuju sorga, akhirnya  semua mundur para musuh  bagaikan  mundurnya  kambing,
88a, semakin gemuruh suara tangisan masyarakat  Mataram, serta dengan  jeritan histeris dan semua  sungkem di  depan mayat beliau yang disungsung  diagungkan, seolah tidak mau hidup seakan akan ingin mengamuk, seolah tak ada   lagi  musuh yang dilihta, sedangkan musuh semua sudah ada  menuju si bagus karang dengan   ki Gusti gede Ngurah, lalu segeralah menhunus  keris, akhirnya sambil menangis dan bersumpah besuk  akan mengamuk pada  karangasem, dan  saat itu diusung  mayat beliau  dan dibawa keatas sesuai dengan proses upacara,tetapi banyak  para  jana bali banyak yang  ketakutan, berkeinginan kembali pulang ke bali,
88b. Tetapi para  wado mataram,  masih  bersikukuh, tidak bisa   lepas  bersama  ketuirunan dan keluarga mereka, menurut  hrapan Sri Bagus karang, besuk  sehari lagi untuk menyerang ke sebelah  daerah utara, sampai ke Karangasem, agar  matinya  di Bancingah diusung  mayat  beliau batara dan akan  di pikul besuk  padi bersama sama mengangkat dan berangkat menuju  istri bersama semua  iisi   istana, bersama  masyarakat yang masih hidup. Dengan tujuan  agar  mati mati semua, sebagi bukti bakti menuruti perjalanan batara,tetapi  di tunda  oleh para  mantri semua karena  rasanya  susah sekali kalau itu dilaksanakan semakin susah, akhirnya semua menuruti mantri. Tetapi di Mataram,
90a. Terjadilah  kacau balau  tak karuan, setiiba  utusan sri bagus karang  tadi, yang mana memerintahkan  datang menuju desa Ruma, sehingga itrulahh sebabnya  membuat  tangisan    seisi puri semakin jadi,  sampai di jawa   dengan cepat  ada yang berangkat  sama sama  ingin mengetahui bagaimana sebenarnya keadaan yang  pasti, karena  semua sudah  merasa bagaikan ludah petak, bagaikan  burung  kuntul berenmbug kelihatannya  menunduk, kemudian jejel  berdesakan  jalan menuju perempatan dan ke  ista sedang kan Ki Gusti ketut Jelantik,bagaikan  kantu  kelihatannya pucat, karena  kesedihan yang terhenti hentinya pebuh dengan rasa keperihatinan,,seolah olah tak mampu bergerak sedikitpun kakiknya, sedangkan gusti Wayahan jelantyik, sudah  opunya prinsip  dan  berkata:
90b,. Seandainya kala u sudah berangkat  lewat nagara, silakan perintahkan agar menuju rumah, tujuannya agar tidak diketut wuri oleh musuh, setelah itu, segera   lagi  datang setalah  dari ruma,sehingga  mngurungkan  keberangkatan  para  istri,aagar  tidask  dikejar oleh musuh, karena  ada  lagi  upaya  yang lebih rahasia,yang  dibuat oleh beliau agar bisa mengalahkan musuh demikianlah keputusan beliau,nah itulah  sebabnya  mayat  beliau batara,kembali lagi dibawa ke Mataram, dan disertai dengan Upacara tarpana, sesuaidengan parikraman sinatria utama, pada  saat wafat batara Ruma,para  masayarakat  gunung merasa kesepian, pada  saat tahun 1760  dalam   tahun Asadha., suklla paksa ing nawami, rikala wuku Julungwangi, setelah itu ada berita  di karangasem, ttg wafatnya  batara.agar Gusti Ngurah made  di karangasem, dan berkata : luar biasa jauh beritanya tersebut sehingga  kelihatan sekali kawisesan ida  batara  dewata, yang mana  menunjukkan   karakter beliau dan berangkatlah Sri bagus karang  dengan Gusti gusti gede Ngurah menyerang kesebelah  timur,  juga  para wadwa mataram sehingga kalah lah   Ombag , Arogol. Kadiri  sampai  Sedayu,. Tegal, jagaraga, dan habis   desa babak  menyerah, datanglah  raden  Praya bersama  wadwa  dan menghaturkan  bakti dan  bertanya, dimana distanakan  mayat batareng
91.a.nagara  dan akhirnya   senang  hatinya raden Wyat,bersama  keluarga beliau juga  banyak  para  musuh  yang datang menghaturkan bakti,,juga sudah diterima sedang sri bagus karang, membuat surat  dihaturkan kepada  ki Gusti bagus made dan tentang isi surat tersebut, :  kakanda  Bagus made sebagai telah kakanda  ketahui sebagai penyebab kehadiran saya datang kesini, hanya ingin membantu anak saya, juga sebagai orang tua di mataram, hanya  untuk mengadakan yadnya,karena  saya hanya ingin menhilangkan semua  kesusahan di bumi ini, karena   anaknya si Cueh, yang melakukan suatu   kesalahan, yaitu  gamya gamana, pelecehan seksual, apalagi  yang saya dengar istri anda  juga  keladeni oleh Cuweh, bagaimana mungkin,  terserah  kakanda?kalau menurut ilmu tatasusila dan ajaran  agama, sebagai manusia sebenarnya tidak boleh melakukan hal yang sudah  dianggap salah, apalagi yang sudah  berbudi luhur  atayu  sadhu Dharma  tidak boleh meniru perbuatan yang  jahat dan corah. Demkiianlah isi  surat .dan sudah  diaturkan secara lanmgsung, kepada  gusti bagus madfe, terkejut  yang membaca surat, karena  memang benar dirasakan isi surat yang dibaca sesuai dengan kenyataan,sehingga  bagaikan dibagi dua  isi hatinya..
91b.lamaaa sekali  beliau mengingat ingat  dalam hati, bagaikan  samudra  hati beliau, obah  tidak bisa tenang bagaikan ombak  pasang surut,  dan setelah lama  di pikirkan  diputuskan untuk berangkat menuju desa ruma, bagaikan orang bodoh,  dan rasanya tak bernyawa, bagaikan   wedana cakra,  dan akhirnya  bagus karang merasa  bahagia, saat itu pula gusti bagus Made memerintahkan mantri agar mengemit ,  dan  berterimakasih, dan akhirnya tidurlah para mantri semua,diberikan  nasihat tentang kekejaman  tentang  laksana, mengakibatkan terkejut para  wadwa  semua, sehingga menjadi ragu  hati mereka,
92a.tidak kuasa lagi akan beretempur karena mengetahui tentang kecurangan sang Ratu, dan bergantian akhirnya  para  mantri menyelinap pergi... sendiri sendiri...tetapi si ocong tidak di kasih tahu... karena dia sangat dekat dengan sang ratu,... sedangkan Gusti made karang, berada di kagesangan bersama  made tawur, sangat resah hatinya beliau karena  para wadwa sudah  rusak  pikirannya, dan jelas  tidak  bisa diharapkan lagi untuk berperang melawan musuh, dan segeralah beliau   pulang ke karangasem, dan para  pragusti yang ada di Pgesangan  seperti berbadan  mayat pikirannya hancur vtak karuan... karena Gede Sidemen sudah  wafat,
92b.dulu saat ilang di  desa suyung, masih ngh jelantik, segera  kembali ke  mataram, apa lagi sudah dikalahkan dan menyerah  juga sudah  diterima.sedang desa pagutan dan masyarakatnya, maunya  menyerah di mataram, bertempur dengan anaknya dulu yang bernama demung pangantap, itu yang kukuh  tidak mau menyerah, itulah  yang diupayakan, disuruh  di karangasem, dihadang oleh banyaknya  senjata dari pagutan, dan melintang  menunggang kuda, dan dijarah  direbut oleh wadwa, dan akhirnmya  matilah... dengan anak beliau.
93.a Sedangkan keluarganya  gusti Nyoman rai, dengan gusti ktut karang segera  menyerah di mataram, dan juga diterima, sedangkan  wadwa yang ada  disebelah timur juring, sudah di waspadai, dan wadwa Praya suda  berbalik, juga raden Praya ikut balik, dan sambil mencarai teman kekeluargaan, berbaliknya   watuklyang, berperang lagi bersama gede Koyon,nah akhirnya  kalah  wadwa  watuklyang, dan yang lainnya    lari menuju  hutan.. dan rumahnya  dibakar  ambles... tiba wadwa Praya   di gbong, menghadap ke barat, terkejut  gede  koyon,
93b.berlarian  menyunut dan pulang ke  karangasem, dan sekarang ceritakan  Gde Pogo, dicurigai oleh gst Nyoman karang, dan  diserang  akhirnya  mati dalam perang  dan anaknya yg bernama Geceng, sedangkan kampung Lombok, dan Metana segera di rompak di dalam perahu, dan  tibalah di Santeluk, menghadap pada gusti  Made oka, dan  berkata :inggih pangeran, tujuannya adalah mau pulang  ke  selaparang, karena semua wadwa  yang setimur Juring disebelah selatan babak, juga  Praya, juga  sudah berbalik, karena  dasar bakti  hatinya  dan juga sudah dikepung pula  karangasem
94.a. begitulah keputusannraden Uhamat bersama  wadwa  tidak bareng dengan Gusti made Oka,juga  dirompak   di   perahu, dan segeralah  tiba  di lombok,dan langsung ke  Pringbaya senang sekali raden nuhamat dan datanglah  sekarang wadwa  Poh gading., Apit  Toya  seleparang menangkil  pada  gusti  Made oka  semua   berterima  kasih, dan meminta maaf   minta hidup dan  gusti made Oka sangat senang nganugraha dan langsung menuju ke barat, dan  berhenti   di Pringga sela, dan didengar  berita  bahwa   gede Pogo  dengan anaknya  sudah mati.  Menurut gusti made Oka, Gede Pogo terlalu berani,   durhaka, wajar mati karena dosanya terlalu besar, sekarang ceritakan tentang sangging Karangasem, sangat terkejut karena semua  wadwa  tidak ada yang berani  perng lagi sudah  semua  meninggalkan rumah dan mengungsi ada yang satu  masih wadwa yang tidak ngungsi bernama  Sangku, dia  yang disuruh untuk menjga  petak gerogol, agar tidak dijarah oleh musuh, tiba tiba  datang musuh menyerang  lari  Sangku  tak karuan.. sekitar  tiga  hari berlari  entah kemana  akhirnya ketemu dengan sebuah gubuk ada sebelah sungai, pakaian sudah robek semua, sinar surya menyengat  karena panasnya.. semakin sengsara hidupnya, semakin sepi  karangasem,
95 a  disebelah selatan desa bengkel, sebelah timur beretahis,  sebelah utra  jangkrik, sedangkan Sri bagus karang dan ki gusti Gede  ngurah, tak pernah berpisah beliau, selalu bersama sama untuk mengatur masyarakat agar ada yang m,emperhatikan sawah, dan tempat, sekarang ceritakan   sri ngurah  Made, karanggasem,karena sudah merasa akan meninggal  karena sudah  datang  waktunya..
95.b. segera  dia  menghaturkan  punia ke[ppada  Brahmana, tak ter hitung banyak mas yang dihaturkan, juga  busana,  dan berkata :  pakulun sang brahmana, dumogi atas panganugrahan paduka brahmana  saya  bisa menyujur sorga..ambilah aturan  kami ini, dan sampi  surup sang hyang surya, datanglah gusti nyoman karang, bersama dengan  acong, dan segera  matur, singgih  pangeran sebaiknya ber siap siap sekarang, kami yang akan mengiring perjalanan anda, karena semua wadwa sudah  hampir semua balik, termasuk mantri juga semua sudah  berbalik, dibenarkan aturnya  gusti nyoman karang oleh pangeran.
96a, memerintahkan bagawantan puri sebagai cudamani puri, betul datanglah brahmana bagawantan puri, karena  saya sudah merasa akan  kembali ke sunia.. kami mohon jalan  yang baik tolonglah tuntun kami  demikian hatur beliau semoga  di masa mendatang juga   bisa  mendapatkan kebahagiaan, semoga  bagawan  mamapu menghilangkan semua  papa neraka kami,. Dan dijawab oleh bagawantan puri yang bernama   pranda nyoman gede pidada, ya  tuanku , kalau memang demikian semoga atas doa   saya  mampu mendapatkan tempat yang baik,
96b.dan akhirnya  dibersihkan dengan  melukat, dengan berkeramas, dan berbusana  putih, berdestar  putih, dan dilangsungkan   pasucian  pawintenan.. dengan serana  pesayut  sudamala, sedangkan istrinya  yang bernama ni gusti    Randa ngurah, ni gusti agung, ni gusti ayu putu, ni gyusti  ayu karang, ni gusti  ayu rangda  jelantik, akhirnya wafatlah  gusti bnyoman karang,
97a.gusti Made karang , juga  ki gusti Kretu ank datri  Sri ratu yang tertua, tak diceritakan anaknya yang masih kecil kecil, juga  para  istrinya, juga  sudah  mewinten abresih, semua berpakaian putih. Dan menggunakan juga  serba    asesoris   soca dan mas, bagai kan akan meninggalkan kerajaan, sedangkan para  mantri, gede koyon, made tawur, ketut liras, made bukit, semua   kelilih dan mati. Kalau dulu mampu membalikkan air. Bahkan mampu membengkokan  besi weresani, dan sekarang  hanya mencari  jalan saja, dan akhirnya semua  pulang kerumah, dan menutup pintu gerbang, sedangkan ocong dan knok, yang  sudah juga  menggunakan pakaian putih semua, yang berminat akan puputan   mati  di berikan weda  yang mampu  membuat bersih, di jaya jaya,  oleh Ida  Peranda  Nyoman Pidada, dan sudah diberikan  pawisik, agar segera  bisa mencapai kemoksan  yang disebut raga suksma, dan betulbetul baik perjalananya, dan bergurau mereka sbelum menuju  daerah sunyi.
97b.Ni gusti rangda ngurah, sebagai istri  yang tertua  di isatana, dan sebagai   aturan sembah bersama, dan di kerumuni  ni gusti rangda ngurah, disungsung,   oleh para  putri dan cucunya beliau, seperti  ratu ngurah gede  karangasem, kena sinar  yang begitu cerah bagaikan  laksana seorang   prajurit yang   memuja  hyang samara, disertai dengan  harumnya  air  ukupan, dan semerbak  bahu   harumnya wewangian,
98a. Asumirik semerbak harum tak tertandingi beginilah   rasa  hatinya  memuja para  leluhur dan  yang telah  umantuk  di  tempat sunyi,dan menemukan asmara  juga  memulai  bersemedi dan beryoga, dan mengembalikan semuanya kembali  ke sumbernya pada tuhan yang maha kuasda, dan itulah yang  patut ditiru  semua prilaku lelangit beliau yang mendahului, begitulah siapapun yang  menjadi prajurit  satruia  yang memang  satria  dan perwira tak lain adalah pangeran Pande yang dulu, pada saat  hancurnya  puri gelgel, dan setelah demikian, habislah sudah  semuanya setelah wafat  dengan  tenang......
98b. Permisi beliau ida  pedanda  Nyoman gede Pidada, kembali ke  grian ida, setelah   semua  yang berharpa wafat   dan sudah tiba  di  balai   serba guna  bencingah, berada  di sebelah  selatan  alaun alaun lapangan yang luas,  semua  isi istna  dan segala yang  mulia  dibawa, di perempatan sedangkan gusti Nyom,an Karang, gusti made karang hanya  berkeliling saja dalam  rumahnya, dan membakar  rumah.. begitu cepat  berkobar  api  mebakar  rumah tersebut, bagaikan  hutan kandawa  yang dibakar oleh kresna  arjuna,  yang mana  mebakar dengan sang hyang Agni  dan  membuat  prihtain  bagi yang menyakasikan keadaan tersebut apalagi ada  suara  bedil  datang dari rumahnya  nengah  jelantik,
99a.bagaikan jatuhnya air  hujan   derasnya  mimis  dari tembakan  bedil  tadi,dan istyri batara   yang satu orang meninggal  di  natar  rumah,bergelimpang.  Dan  dibarengi dengan kinara  bulu   oleh patarana, dan batara  pun berkata : ih  kau  juwet  sekarang malah menjadi  musuh kamu sekarang  coba  rasakan,  dan  bakar  saja   rumahnya!!!! Akhirnya  dibakar  rumahnya segera  digempur  keselatan  termasuk rum,ahnya  pun saudah dibakarrrr lari kesebelah barat  puiri,dan termasuk wadwa pasukan ngh jlantik  juga dibakar habisss, ada yang lari  penghuninya kebarat ke selatan dan  ada yang pergi kearah selatan  akan mencari ki gusti  bagus  Made, tidak ditemukan. Karena  sudah  dikuiu  pada saat di pagutan,  sedangkan    Knok,
99b.  Maunya  sih  membelot,  tetapi cepat sekali terlihat dan kentara,  oleh  gusti Nyoman Karang,  akhirnya  nggak  jadi menyelendor dan  dibunuh  terbunuhlah dia  di  jalan raya.  Ditikam  oleh Gusti Nyoman karang makanya  matiii,.ceritakan sudah   mulai  terang  di upuk timur   pagi mulai bersinar  di timur  menuju ke arah timur  para  wadwa  mataram, dan lagi membuat gelar sebagai pimpinan sri bagus karang, untuk berperang bersama  ki gusti gede Ngurah, sedangkan ki gusti wayahan jelantik,
100.a. dan berlima   termasuk batareng ruma  yang  memang diiring oleh wadwanira  yang tertua putra beliau berdiam di karang jangkong tetapi yang  bepergian kearah Pagutan  bertemu dengan   Ki Gusti bagus made  bersam dengan ratu Bali, akhirnya  sudah merasa  tidak enak  bagus  made, karena  dikalahkan musuh.  Dan memohon   dan berterimakasih  gusti bagus  made, dan berkata : Adikku bagus karang, janganlah adinda   marah   padaku  ampunilahh  kaka  adikku,  akhirnya  adiknya juga  menajawab  kakakanda  janganlah khawatir saya  sadar sekali bahwa  tidak usah bermusuhan dengan saudara sepupu mari kita  sadar  bersama,   apalagi sudah saya  cantumkan di dalam surat sebaiknya  kita sudahi  perang ini dan permusuhan ini, bagaimana  swadharma  kewajiban kita sebagai   manusaia  yang wajar  agar  bermakna dalam kehidupan  semoga  bisa berbuta  baik , selamat, melakukan sesana, persaudaraan   kita tingkatkan persatuannnn

100b. Toh juga  apa sebenarnya  yang menjadi tujuan kita  kaka, dan saya  akan kembali  dan permisi karena  mau  balik ke  Bali,