Jumat, 20 Februari 2015

tutur sastrotama pupulan kakyang dalang sadhar jero satria.... tukang unuh


Bapa Joh Bapa Paek

Apa ané tegehan tekén langit? Bapa, kénten kocap pasaut Dharmawangsa. Makejang anaké matutang pasaut punika. Mawinan ngantos mangkin yén wénten patakon kadi punika, setata anaké maosang Bapa ané tegehan tekén langit.

Sira sané kesengguh Bapa punika?
“Tegehan tekén langit” alus ipun “luhuring langit”. Yén ring kekidungan Déwa Yadnya, Betara sané kawuwus tedun saking luhuring langit inggih punika Betara Siwa. Kocap kadi punika katatwan Ida, masthana luhuring langit, ring Shunyaloka, sané ten kapineh yén kapineh-pineh. Betara Siwa taler keparabin Purusa, utawi Mahapurusa. Ida sané kaucap Bapa?

Wénten Siwa sané saking gumi, inggih punika Pedanda Siwa. Kaucap Siwa sekala ri kala Ida mayoga masedana jangkep. Ida mangastawa mangastuti masadana mantra, japa mantra, bija-mantra, kuta-mantra. Siwa di guminé puniki sané kabaosang Bapa?

Dumun yakti Pedanda maosang ragan Idané Bapa ri kala mawarah-warah ring sisyané. Mangkinan sampun dangan sané nyebut Bapa. Ten kauningin napi awinan magentos. Minab puniki minab punika.

Ring sesonténgan, Akasa kocap sané kasengguh Bapa. Ring wewilangan Panca Mahabhuta yakti Akasa punika sané kabaos pinih luhur. Langit punika wantah wates pengliatan. Asapunika dohné mata dadua puniki sida nyingakin, sawates langit.

Sujatiné kocap luhuran saking langit taler Akasa. Sangkanin wénten ucap “langit tupang pitu”. Saduuran punika kocap wénten malih. Mawinan para pangawi sastrané nyurat Akasa punika ten matepi. Ten neked-neked yén duluh aji papineh.

Menawi sané kabaos Bapa punika taler matingkat-tingkat. Ada Bapa di gumi, ada Bapa di langit éndép, ada masih Bapa di langit tegeh. Ngancan menék-menékang ngancan tegeh I Bapa, nganti sing nyidang nyujuh.

Bapa ané paek anggon gegisian. Wiréh yén sing magisian bisa srayang-sruyung pajalané. Cara megat titi cenik, yén sing melah ban magisian bisa labuh ka tukadé.

Bapa ané duur sirah anggon gantungan keneh. Yén keneh sing gantungan di tongos ané beneh, koné mirib cara layangan pegat, kema-mai ampehang angin. Dija kadén lakar ulung maglebug.

Bapa ané sawat sing kepineh buin, anggon sesuhunan. Wiréh yén sing koné masuhunan bisa goloh sirahé, yén ada angin baret mirib ampehang angin.

Yén manut buku papelajahan agamané di sekolahan, koné ada Bapa ané ngranayang i raga lekad uli di basang Mémé. Anaké mangkin maosang nika mawasta Bapa “biologis”. Bapa kadi punika sané kabaos Bapa sané paek.

Wénten taler Bapa sané ngranayang i raga lekad uli di basang sastra utawi Tattwa-Jnana. Anaké mangkinang maosang punika Bapa ring dharma. Bapa kadi punika genahné duur sirah, tongos ngantungan keneh.
Akéh kocap ketekan mala ring sarira. Wénten dasa-mala sané mapaiketan sareng dasa-indriya. Wénten mala pelekadan saking bapa ibu, sané kawastanin mala ning bapebu. Wénten maléndriya, inggih punika mala saking pamurtian ning panca indriya. Wénten sané kabaos trimala, inggih punika mala ning bayu, mala ning sabda, mala ring idep. Taler wénten malih soroh mala sangkaning salah-masa, upaminipun embas ring Tumpek Wayang. Mala sangkaning salah-genah, upaminipun nguncaran wéda mantra pingit sambilan majalan-jalan di Mall.

Akéh malih wénten kadang-wargan malané. Yén samian soroh mala punika mamurti, angga sariran manusané punika kocap pateh sekadi sebun mala. Daging pepineh, wacana, lan parilaksana, ten lian wantah mala. Saking mala medal mala mawali mala. Sekadi gunung luhu malané matumpuk-tumpuk. Ngranayang jagat bhuwana ten urung kamalaan.

Mala ring sarira kabaos mala ning awak. Mala ring bhuwana kabaos mala ning jagat. Makakalih pada surup-sumurup. Saling celepin. Makilit-kilit kadi pasanggaman ula. Sangkaning akéh wénten mala ring awak, jagaté dados letuh-leteh. Ulian mala di jagaté matumpuk-tumpuk, awaké sing suud-suud dadi cara sebun mala.

Mawinan unteng agamané boya lian ngutang mala, nganyut mala, ngaruwat mala, ngeseng mala, nambakin mala, marisuddha jagat, marisuddha awak.

Yén malané sampun kakutang, kaanyud, kageseng, karuwat, kocap manusané mawali nir-mala. Nir-mala punika kawastanin suddha. Sané suddha punika niscaya siddhi. Sané siddhi punika siddha saddhya. Rikala manusané sampun mawali suddha nirmala, niscaya jagaté taler nir-mala.

Santukan akéh kadangwargan malané, akéh taler sarana pamarisuddhané. Manut ring tattwané, wénten sarana toya (tirtha). Wénten sarana api (tapa yoga). Wénten sarana toya tan patoya (shastra). Wénten sarana api tan pakukus (agni rahasya). Yén manut ring susilané, dasa-mala punika karuwat olih dasa-sila, inggih punika panca yama brata lan panca niyama brata. Yén ring upacarané, saranané marupa banten lan sasolahan. Wénten sasolahan wayang Suddhamala, wayang Sapu Leger, sesolahan Calonarang, miwah selantur ipun.

Samian punika wantah sadhana utawi sarana. Yasdyastun akéh maduwe sarana, ten suddha awak lan jagaté saking mala yén ten tepet.

Napi sané mawasta tepet? Indik tepeté puniki sané patut kepineh-pinehin olih kramané sané ramé-ramé mligbagang indik suddhamala ri kalaning Pésta
Mangkin, kesadaran umat Hindu nglaksanayang sembahyang sampun nénten malih kasumangsayan, duaning yéning wénten karya ring kayangan ageng ring sajebag Bali kantos ka dura Bali makéh kramané rauh tangkil. Asapunika taler ri tatkala wénten rerainan sakadi tumpek, purnama, piodalan, lan rerainan sané tiosan, sampun makéh kramané rauh tangkil ngaturang bakti ring sasuhunan. Sakéwanten, pangrauhé ka kahyangan nénten kaserengin antuk parilaksana sané manut ring sesuduk anak sembahyang. Indiké puniki kacihnayang antuk kari makéh kramané lunga sembahyang nganggén panganggo sakadi anak ka mall; ané istri-istri nganggé pepayasan sarwa mael tur makwaca langah, asapunika taler sané lanang-lanang nganggé kampuh sutra mael saha pepayasan destar sakadi destar raja-raja zaman ilu.

Tiosan ring busana sané norak, taler parilaksanan sameton Baliné ri tatkala sembahyang ka kahyangan taler patut kasalinin. Upaminipun, ri tatkala ngantri pacang ngaturang pangubakti ring panataran, genah ngaturang bakti. Sering kaulané matungsek-tungsekan, saling sikut, saling maluin, ngrereh genah mangda polih dumunan ngaturang bakti. Indiké puniki pacang ngawinang pikobet, napi malih yéning pecalang duéné nénten prasida ngatur sang sané jagi maturan. Napi malih kori genah ngranjing ka jeroan cupit, ngangsan robed sampun pamarginé.

I riki majanten asapunapi solah manusané kasujatiannyané ri tatkala ngrereh sané kawastanin ning, nénten ja madasar ning, sakéwanten biuta. Yén selehin daging pustaka suci duéné, tetujon i raga ngaturang bakti ka kahyangan boya ké ngrereh kaeningan manah? Manut ké parilaksanané sembahyang nganggé wastra putih tur ri tatkala pacang ngranjing ka jeroan ring koriné matungsek-tungsekan. Sakadi iklan ring TV-né, ipun i itik prasida saling guluk sareng timpal, ngantré ring genahé cupit nénten sakadi i raga rauh sembahyang manten masuksuk.

Déwa ya, Buta ya, Manusa ya

Déwa di déwéké! Asapunika baos anak wikan. Manusané prasida matuh-matuh sifat déwa yéning parilaksanannyané nénten lémpas ring darmaning agama miwah darmaning negara, taler manut ring sesana soang-soang. Samaliha, kabaos buta, yéning i manusa nglarang parilaksana sané ngadug-adug, lémpas ring uger-uger. Yéning meled gumanti prasida kabaosang Déwa, pastikayang dumun parilaksanané nénten lémpas ring sesana, nénten naenin mabar awig-awig.

Mangkin, parilaksanan kramané méweh pisan narka duaning makasami mawacana becik, sakéwanten ring ungkuring wacana, solah ngipuk. Parisolah puniki kacihnayang taler ring parilaksana duk ngaturang sembah. Saking ngawit pakubonan kantos genah ngaturang sembah, parisolah kramané wénten sané sliwah. Busana norak, basa-basita ngacuh, taler semita mrakpak. Yan selehin niri-niri, yadiastun nénten makéh sané malaksana kadi punika, nanging sakadi baos paribasané aduk sera aji kéténg, asiki malaksana iwang makasami keni ius kaon.

Ka genah suci (Sad Kayangan miwah Dang Kayangan, pura panti, paibon, dadia, mrajan) miwah sané lianan boya ké genah ngrereh kasujatian sekala, sakéwanten yan ring sekala sampun nénten mupuh napimalih ring niskala duhkapan pacang mangguhang kasujatian. Yén ka kayangan sampun makta solah kadi buta, matungsek-tungsekan kadi kabaosang ring ajeng, duhkapan pacang mangguhang Déwa, méh-méhan manggihin buta
Olih: W. Suardiana

Suci marabian sareng sakti. Suci luhuran saking sakti. Akeh paragan sakti yén karuruh ring tattwa, inggih punika Pradhana, Prakrti, Maya, Yoni, Déwi, miwah sane siosan. Sira manusa sakti? Makeh manusa sakti yan karuruh ri sastra: purana, babad, kakawin, miwah satua. Upaminnyané, silih sinunggil sané jagi kasurat driki, Danawa.
Mawasta Danawa santukan medal saking Danu. Pateh sakadi Bregawa medal saking Bregu, Pandawa metu saking Pandu, Kurawa keturunan Kuru, sané metu saking budi Manu mawasta Manawa. Danawa manawi keturunan Danu, manawi polih panugrahan Déwi Danu. Nika mawinan Danawa kasengguh manusa sakti, mawasta Maya Danawa. Carita indik Maya Danawa sampun lumrah kauningin olih para jana sané seneng mudang-madingan Usana. Unteng crita Maya Danawa indik déwa di dewek. Napi déwa di déwék punika? Sadurung nyawis pitakén puniki, ngiring dumun mabaosan indik manusa sakti lianan, upaminyané Prabu Candra Bherawa. Sira kasengguh Bhairawa? Manut ring tattwa, Bherawa punika paragan Siwa rikala ida mamurti dados aéng lan nyejehin. Ri kala punika saktin ida maparab Déwi Bhaiwari. Manut ring crita, makéh wawilangan Bhairawa, silih sinunggil inggih punika Bhairawa sané mapaiketan sareng bulan pinaka ratuning wengi. Akéh peséngan bulan, luirnyané: Soma, Sasih, Sasangka, Indu, Ratih, Candra. Bhairawa sané mepaiketan sareng bulan kaucap Candra Bhairawa. Lontar Bhairawa-tattwa madaging crita indik Sang Prabu sané mapesengan Candra Bhairawa. Ida ketuturan sedek angadu kasiddian ngelés tur ngejuk atma lawan Prabu Yudistira. Unteng daging crita, inggih punika, taler indik déwa di déwék.
Akéh malih crita utawi satua sané medaging indik déwa di déwék, sakadi satua. Cupak-Gerantang. Radén Cupak madué kemiripan sareng Bhairawa ring paindikan déwa di déwék.
Maya Danawa ring pamuput crita kocap kalah. Prabu Candra Bhairawa ring ungkur crita taler kabaos kalah. Raden Cupak taler kalah. Sira sané ngalahang para sakti punika?
Sampun pastika maka tiga manusa shakti punika kakalahang olih sang pangawi crita. Sané ngawi crita punika boya Sang Kawi ngraga, sakéwanten “tradisi”. Saking dumun nyantos mangkin satua-satua punika terus kapidartayang sareng akéh. Punika mawinan ring genahé sané matiosan, nénten pateh pamargin satua-satua punika. Taler ring masa sané matiosan, paridabdab satua-satua punika nénten pateh. Mawinan kaucap, “tradisi” punika sané dados pangawi. Dadosné sané ngalahang para manusa sakti punika wantah tradisi.
Wénten sané kakalahang, wénten sané kamenangang. Sira sané menang? Déwa di déwék kakalahang olih déwa di parahyangan. Déwa di déwék tan pasrana, déwa di parahyangan nganggé srana. Tan pasrana kakalahang olih srana, sakadi bebantenan. Pamargi ngraga kakalahang olih pamargin ramé-ramé. Kalah menang punika wantah pakayunan aab jagat. Yéning aab jagaté megentos, tradisi anyaran pacang ngardi satua indik déwa di déwék sanémenang. Boya kalah-menang punika sané utama, sakéwanten dharma, sané luhuran saking kalah-menang.. Boya déwa di déwék boya déwa di parahyangan, boya banten boya tan pabanten, nanging susila (étika). Susila luhuran saking upacara!
IBM Dharma Palguna


Tidak ada komentar:

Posting Komentar